Læknablaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 47

FRÆÐIGREINAR / HEILKENNI SJÖGRENS
Table V. Prevalence of self-reported symptoms, in males and females, presented as number of positive answers and percentage.
Men Women p-value< Total 95% confidence limits
n (%> n (%) n (%)
Dry eyes (total) 37 (13.2) 73 (28.6) 0.01 110 (20.3) 14.3-26.3
Dryness of eyes 22 (7.6) 45 (17.9) 0.05 67 (12.3) 7.4-17.2
Sensation of sand or gravel 31 (10.2) 67 (26.6) 0.01 98 (17.6) 12.0-23.2
Use of tear substitutes 2 (0.4) 5 (2.1) ns 7 (1.1) 0-2.6
Xerostomia (total) 115 (51.7) 154 (65.0) ns 269 (57.6) 50.2-65.0
Xerostomia (EEC)* 19 (6.6) 56 (17.8) 0.05 75 (12.0) 7.4-16.6
Dryness of mouth 13 (3.4) 45 (10.5) 0.05 58 (6.9) 3.8-10.0
Swollen salivary glands 3 (2.6) 17 (6.6) ns 20 (4.6) 1.4-7.8
Swallowing problems 9 (1.7) 24 (5.4) ns 33 (3.4) 1.2-5.6
Drinks with meals 78 (38.0) 92 (39.5) ns 170 (38.6) 31.3-45.9
Moisten mouth at nights 38 (11.2) 61 (15.4) ns 99 (13.4) 9.2-17.6
Can not eat biscuit without liquids 42 (19.2) 81 (37.4) 0.01 123 (27.5) 20.9-34.1
Dry skin 63 (30.1) 140 (58.0) 0.001 203 (43.5) 36.1-50.9
Skeletal symptoms (total) 79 (32.5) 152 (52.4) 0.01 231 (42.2) 34.9-49.5
Tender joints 57 (19.7) 115 (38.8) 0.01 172 (28.8) 22.3-35.3
Muscle pain 52 (20.7) 120 (40.9) 0.01 172 (30.5) 23.8-37.2
Stiffness in mornings 49 (21.0) 96 (33.5) ns 145 (27.2) 20.7-33.7
Tiredness 41 (19.2) 71 (25.5) ns 112 (22.3) 16.1-28.5
ns = not significant. Significant p-value <0.05. »According to questions in EEC.
Sex eða 26% (einn karl og fimm konur) höfðu
skerta táraframleiðslu metið með Schirmer-I prófi.
Prír einstaklingar höfðu óeðlilega stuttan tára-
filmurofstíma. Ein kona í þeim hópi hafði óeðlilegt
Schirmer-I próf hinir tveir höfðu eðlilegt próf, það er
að segja einn þátttakandi hafði glæru- og tárabólgu
samkvæmt greiningarskilmerkjunum frá Kaup-
mannahöfn (10). Allmargir einstaklingar höfðu væga
litun með Rose Bengal litun, en enginn náði fjórum
stigum á van Bijsterveld kvarða. Níu einstaklingar
eða 39% (einn karl og átta konur) höfðu óeðlilega
lág gildi fyrir munnvatnsrennsli í hvíld, tvær konur
höfðu líka óeðlilega táraframleiðslu. Þessar tvær
konur höfðu ekki aðra orsök fyrir slímhúðarþurrki.
Af þeim sem skoðaðir voru uppfylla því 13% fjögur
greiningarskilmerki fyrir heilkenni Sjögrens, sem
samsvarar því að, að minnsta kosti 0,2% (0-0,5%;
95% öryggisbil) upprunalega úrtaksins hafi Sjögrens
sjúkdóm. í viðmiðunarhópnum reyndust fjórir
einstaklingar hafa óeðlilegt Schirmer-I próf og fjórir
höfðu óeðlilega munnvatnsframleiðslu, einn þeirra
hafði hvort tveggja óeðlilegt, en var þó einkennalaus.
Umræöa
Rannsókn okkar, sem nær til marktæks úrtaks karla
og kvenna úr tveimur aldurshópum sem búsett eru á
tveimur stærstu þéttbýliskjömum landsins, sýnir að
einkenni frá slímhúðum vegna augn- og munnþurrks
eru mjög algeng hérlendis. Rannsókn þessi er sú
fyrsta sinnar tegundar hér á landi. Ennfremur rennir
rannsóknin stoðum undir það að heilkenni Sjögrens
sé einn af algengari fjölkerfasjúkdómum.
Augn- eða munnþurrkur getur birst í marg-
breytilegum einkennum, eins og rakið er í upphafi
þessarar greinar. Flest einkennin eru algeng í báðum
Table VI. Prevalence of self-reported symptoms, in females presented as number of positive answers and percentage. in each age group,
40-49 n (%) 70-75 n (%) p-value<
Dry eyes (total) 30 (29.3) 42 (26.1) ns
Dryness of eyes 18 (18.0) 26 (17.4) ns
Sensation of sand or gravel 28 (27.1) 38 (23.3) ns
Use of tear substitutes 2 (2.2) 2 (1.4) ns
Xerostomia (total) 60 (64.5) 93 (67.1) ns
Xerostomia (EEC)* 16 (15.7) 40 (25.8) ns
Dryness of mouth 9 (7.0) 35 (23.9) 0.005
Swollen salivary glands 8 (6.9) 8 (5.7) ns
Swallowing problems 6 (4.7) 17 (8.3) ns
Drinks with meals 41 (40.5) 50 (35.6) ns
Moisten mouth at nights 12 (9.3) 48 (38.9) 0.001
Can not eat biscuit without liquids 31 (37.0) 49 (38.7) ns
Dry skin 62 (56.8) 77 (62.5) ns
Skeletal symptoms (total) 56 (48.2) 95 (68.5) 0.05
Tender joints 41 (35.3) 73 (52.5) 0.05
Muscle pain 43 (37.6) 76 (53.5) ns
Stiffness in mornings 33 (30.3) 62 (45.8) ns
Tiredness 27 (25.0) 43 (27.7) ns
ns. = not significant. Significant p-value <0.05. * According to questions in EEC.
aldurshópunum, en rannsóknin sýnir að hér á landi
er þriðja hver kona og rúmlega tíundi hver karl í
þessum aldurshópum með þurrkeinkenni frá
slímhúðum í augum eða munni. Munnþurrkur virðist
verða algengari á efri árum hjá báðum kynjum, auk
þess sem einkenni frá stoðkerfi eru algengari meðal
eldri kvenna. Rannsóknarniðurstöður okkar sam-
rýmast því sem sýnt hefur verið fram á í nágranna-
löndunum hvað varðar augnþurrk, en í Danmörku er
algengi huglægra einkenna um augnþurrk meðal
miðaldra kvenna tæplega 30% (4,18). Hins vegar
virðist algengi augnþurrks vera nokkuð lægra í
Ástralíu og Bandaríkjunum en hér á landi eða um
Læknablaðið 2000/86 863