Læknablaðið - 15.01.2001, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / SYKURSTERAR
höndlaður með lyfjum af þessum flokki. Notkun
bísfosfónata í forvarnarskyni er einnig lítil í bresku
rannsóknunum (0,6-2,4%). Ef miðað er við að okkar
rannsókn er gerð á lyfseðlum útgefnum 1995-1996 og
að bísfosfónöt til notkunar gegn beinþynningu voru
fyrst skráð hér að landi í byrjun árs 1996, verður að
telja að hlutfall sjúklinga sem meðhöndlaðir voru
vegna meintra fylgikvilla beinþynningar sé ásættan-
legt.
Samkvæmt erlendum meðferðarleiðbeiningum
skal gera forvarnarráðstafanir þegar sykursterameð-
ferð er ráðgerð í að minnsta kosti sex mánuði og þar
sem skammtar verða stærri en 7,5 mg af prednisólóni.
Staðfesti beinþéttnimælingar hins vegar beinþynn-
ingu í upphafi meðferðarinnar skal að sjálfsögðu
grípa til meðferðar við beinþynningu samkvæmt
alþjóðlegum ráðleggingum (34). í öðrum tilfellum
þarf að tryggja kalk- og D-vítamíninntöku og taka
afstöðu til hormónauppbótarmeðferðar hjá konum
(36) og sömuleiðis þarf að íhuga gjöf andrógena hjá
körlum með skerta kynhormónaframleiðslu (37). Ný
kynslóð hormónalyfja, svokallaðir sértækir östrógen-
viðtaka mótarar, eiga eftir að sanna gildi sitt gegn
sykursteraorsakaðri beinþynningu. Bísfosfónöt eru
þau lyf sem reynst hafa best til varnar beintapi og til
þess að bæta beinþynningu af völdum sykurstera
(31,38-40). Ennfremur eru bísfosfónöt eini lyfja-
flokkurinn sem sannanlega fækkar mjaðmar- og
samfallsbrotum hjá einstaklingum á langtima-
sykursterameðferð (38,40).
Aldrei er of seint að grípa til forvarna eða með-
ferðar gegn beinþynningu af völdum sykurstera. Auk
ofannefndra forvarnarmöguleika er ætíð nauðsynlegt
að endurmeta ábendinguna fyrir sykursterameð-
ferðinni og skammtastærð. Sykursteragjöf annan
hvern dag dregur úr beintapi, en kemur ekki í veg
fyrir beinþynningu (42). Einnig má í völdum tilfellum
nota deflazacort í stað prednisólóns, en svo virðist
sem það hafi ekki eins neikvæð áhrif á beinum-
setningu en prednisólón (43,44).
í hnotskurn sýnir rannsókn okkar að það má gera
ráð fyrir því að um 2000 íslendingar séu á samfelldri
sykursterameðferð og margir þeirra hafa alvarlegar
aukaverkanir, meðal annars beinbrot er tengja má
meðferðinni. Ennfremur sýnir rannsókn okkar að
fjölga þarf þeim einstaklingum sem fá virka meðferð
gegn beinþynningu, en þó þarf fyrst og fremst að
stórauka almennt forvarnarstarf. Heilbrigðisyfin'öld
þurfa að stuðla að almennri fræðslu til allra
heilbrigðisstarfsmanna er koma að umönnun
sjúklinga á langtímasykursterameðferð og sömu-
leiðis þarf að tryggja að upplýsingarnar um forvarnir
nái til sjúklinganna sjálfra. Að lokum þurfa læknar,
er ávísa sykursterum, að nýta sér til fullnustu þá
forvarnar- og meðferðarmöguleika sem fyrir hendi
eru í dag. Einungis þannig má koma í veg fyrir
alvarlega fylgikvilla langtímasykursterameðferðar.
Þakkir
Höfundar vilja þakka læknariturum og skjalavörðum
á lyflækningadeild FSA og heilsugæslustöðvum á
Norðurlandi eystra fyrir veitta aðstoð. Einnig
þökkum við héraðslækni Norðurlands eystra, öllum
heilsugæslulæknum og öðrum sérfræðingum ásamt
apótekum á svæðinu fyrir gott samstarf. Hagstofu
íslands er þakkað fyrir veittar upplýsingar um dánar-
orskakir. Rannsóknin var styrkt af vísindasjóði FSA.
Heimildir
1. Hench PS, Kendall EC, Slocumb CH, Polley HF. The effect of
a hormone of the adrenal cortex (17-hydroxy-ll-
dehydrocorticosterone: Compound E) and of pituitary
adrenocorticotropic hormone on rheumatoid arthritis. Proc
Staff Meet Mayo Clin 1949; 24:181-97.
2. Liljestrand G. The Nobel Prize in Physiology or Medicine
1950: „for their discoveries relating to the hormones of the
adrenal cortex, their structure and biological effects“. The
Official Web Site of The Nobel Foundation:
http://www.nobel.se/medicine/
3. Boumpas DT, Chrousos GP, Wilder RL, Cupps TR, Balow JE.
Glucocorticoid therapy for immune-mediated diseases: basic
and clinical correlates. Ann Intern Med 1993; 119:1198-208.
4. Holland EG, Taylor AT. Glucocorticoids in clinical practice. J
Fam Pract 1991;32:512-9.
5. Cupps TR, Fauci AS. Corticosteroid-mediated immuno-
regulation in man. Immunol Rev 1982; 65:133-55.
6. Hougardy DM, Peterson GM, Bleasel MD, Randall CT. Is
enough attention being given to the adverse effects of
corticosteroid therapy? J Clin Pharm Ther 2000; 25: 227-34.
7. Khosla S, Lufkin EG, Hodgson SF, Fitzpatrick LA, Melton LJ.
Epidemiology and clinical features of osteoporosis in young
individuals. Bone 1994; 15: 551-5.
8. Reid IR. Glucocorticosteroid-induced osteoporosis and other
forms of secondary osteoporosis. In: Meurier PJ, ed.
Osteoporosis: diagnosis and management. London: Mosby-
Martin Dunitz; 1998: 233-50
9. Cooper C, Coupland C, Mitchell M. Rheumatoid arthritis,
corticosteroid therapy and hip fracture. Ann Rheum Dis 1995;
54:49-52.
10. Peel NF, Moore DJ, Barrington NA, Bax DE, Eastell R. Risk
of vertebral fracture and relationship to bone mineral density
in steroid treated rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 1995;
54: 801-6.
11. Walsh LJ, Wong CA, Pringle M, Tattersfield AE. Use of oral
corticosteroids in the community and the prevention of
secondary osteoporosis: a cross sectional study. BMJ 1996;
313: 344-6.
12. van Staa TP, Leufkens HG, Abenhaim L, Begaud B, Zhang B,
Cooper C. Use of oral corticosteroids in the United Kingdom.
OJM 2000; 93:105-11.
13. Walley T. Mantgani A. The UK General Practice Research
Database. Lancet 1997; 350: 1097-9.
14. Peat ID, Healy S, Reid DM, Ralston SH. Steroid induced
osteoporosis: an opportunity for prevention? Ann Rheum Dis
1995; 54: 66-8.
15. Eastell R. Management of corticosteroid-induced osteo-
porosis. UK Consensus Group Meeting on Osteoporosis. J
Intern Med 1995; 237: 439-47.
16. Eastell R. Reid DM, Compston J, Cooper C, Fogelman I,
Francis RM, et al. A UK Consensus Group on management of
glucocorticoid-induced osteoporosis: an update. J Intern Med
1998; 244: 271-92.
17. American College of Rheumatology Task Force on
Osteoporosis Guidelines. Recommendations for the
prevention and treatment of glucocorticoid-induced
osteoporosis. Arthritis Rheum 1996; 39:1791-801.
18. Paget SA, Gall EP, Hochberg MC, et al. Prevention and
treatment of glucocorticosteroid-induced osteoporosis. CME
monograph. ACR, Atlanta, 1998; 1-16.
19. Osiri M, Saag KG, Ford AM, Moreland LW. Practice pattern
variation among intemal medicine specialists in the
prevention of glucocorticoid-induced osteoporosis. J Clin
Rheumatol 2000; 6:117-22.
20. Adinoff AD, Hollister JR. Steroid-induced fractures and bone
loss in patients with asthma. N Engl J Med 1983; 309:265-8.
28 Læknablaðið 2001/87