Læknablaðið - 15.01.2001, Qupperneq 54

UMRÆÐA & FRÉTTIR / EINKAVÆÐING
„Þetta er oft sagt, en það er ekki rétt. Allir
hlutir kosta eitthvað. Við erum með töluverða
kennslu hjá okkur uppi í Domus, bæði
læknastúdenta og röntgentækninema og fáum
ekki einseyring fyrir. Vandamálið við kennsluna er
að hún er greidd af heilbrigðisþjónustunni. Það er
rangt, Menntamálaráðuneytið ætti að borga
kennsluna en ekki Heilbrigðisráðuneytið.
Önnur skil sem ekki eru nógu ljós eru milli
heilbrigðis- og tryggingakerfisins. Þegar verið er
að fjalla um kostnaðinn af heilbrigðiskerfinu er
þessum tveimur málaflokkum alltaf slegið saman.
Heilbrigðiskerfið sjálft er ef til vill ekki nema um
helmingur af þeim 80-90 milljörðum sem talið er
að heilbrigðisþjónustan kosti. Það þarf að fara að
kalla hlutina réttum nöfnum og segja sannleikann
eins og hann er.“
Úrtöluraddirnar þögnuöu
LJrðu einhver kaflaskil í einkavœðingu með stofnun
fyrirtœkis ykkar, Röntgen Domus Medica?
„Einkarekstur í heilbrigðisþjónustu er engin ný
hugmynd, það þarf ekki annað en líta á elliheimið
Grund, Eir og læknastofur úti í bæ. Við erum
kannski með einn umfangsmesta reksturinn . Hins
vegar var ekki ein einasta sála sem ýtti undir
okkur í byrjun, þvert á móti heyrðum við aðeins
viðvörunarraddir. Tilviljun réði því að við fórum
út í þennan rekstur. Þegar ég kom heim frá námi
árið 1975 og fór að vinna á Landakoti, þá datt mér
ekki annað í hug en að ég væri kominn undir
öruggan verndarvæng og ætti fyrir höndum
áhyggjulaust líf. Þegar stjórnendur Landakots
gáfust upp áttum við röntgenlæknarnir nokkra
kosti og niðurstaðan varð sú að við stofnuðum
þetta fyrirtæki. Urtöluraddirnar hljóðnuðu og í
leiðara Morgunblaðsins í nóvember 1995 er vitnað
í orð Arna Jónssonar læknis og tannlæknis sem
sagði um okkur: „Mér finnst ... að það gæti verið
hollt að hafa einhverja samkeppni innan hverrar
heilbrigðisgreinar. ... Áður fyrr voru alltaf
biðlistar hjá röntgendeildum sjúkrahúsanna. Svo
var komið á fót einkarekinni röntgenstofu í
Domus Medica og þá brá svo við, að biðlistarnir
við sjúkrahúsin hurfu.“
Mín skoðun er sú að nýting á fjármagni sé
miklu betri hjá einkaaðilum en ríkisstofnunum. Á
ríkisstofnunum er yfirleitt alltaf gripið til lokana ef
fjármagn er búið sem það þýðir lítið þar sem laun
eru 70% af kostnaði og ekki er fólki sagt upp.
Setjum svo að Landspítalinn ætlaði til dæmis að
stytta eða útrýma biðlistum - eru ekki um 6000
manns á þeim? - það kostar pening og þá er lokað.
Allur sparnaður í ríkisrekstri byggist á því að gera
ekki hlutina, það gengur ekki. Það er óásættanleg
þversögn sem því miður er sönn, að því minna sem
sjúkrahúsin afkasta, þeim mun betri afkomu sýna
þau. Heilbrigðisþjónusta er ekkert frábrugðin
öðru hvað varðar rekstrarhliðina."
Telur þú að hœgt vœri að sneiða hjá þessu í
einkarekrstri?
„Já.“
Hvernig liti Landspítalinn hf út hjá þér?
„Það þyrfti að byrja á að stokka allt kerfið upp,
ekki síst mannahald. Það þyrfti að komast að raun
um hvað er falið í alls konar verkefnum og
kennslu. Læknar eru ekkert undanskildir þessari
uppstokkun frekar en aðrir. Til eru deildir þar sem
læknafjöldinn er nánast sá sami og sjúklinga-
fjöldinn. Það mun nú sennilega breytast af sjálfu
sér því læknaskortur er fyrirsjáanlegur, að minnsta
kosti í sumum greinum.“
Nú á sér stað talsverð uppstokkun í sjúkrahúskerf-
inu, eru ekki fyrirsjáanlegar breytingar hvort eð er?
„Það er heilmikil undiralda hjá læknum vegna
þess að þeir eru ekki sáttir við að geta ekki sinnt
sjúklingum eins og þeir vilja. Læknar eru vinnu-
fíklar og kunna ekki við að standa allt í einu
frammi fyrir því að lækningakvótinn sé búinn, eins
og stór hluti sérfræðinga gerir nú. Eg hef heyrt
fólk segja frá því að það komist ekki í aðgerð fyrr
en eftir áramót, vegna þess að þá komi nýr kvóti.
Það gengur auðvitað ekki.“
Aldursdreifing breytist
Sérðu engin vandamál við einkareksturinn?
„Jú, stærsta vandamálið er að „ríkið“ er beggja
vegna borðs, það er kaupandi og seljandi
þjónustu. Hér þarf að skilja á milli. Virðisauka-
skatturinn skapar til dæmis ákveðin vandamál.
Heilbrigðisþjónustan er ekki virðisaukaskatt-
skyld og það merkir meðal annars að við þurfum
að greiða um 20% hærra verð fyrir tölvurnar
okkar en lögfræðingar og endurskoðendur sem
eru í svipuðum einkarekstri. Við getum ekki nýtt
okkur innskatt vegna þeirrar þjónustu sem við
seljum. Ég get nefnt dæmi: Við vorum vön að
senda allan þvott í þvottahús sem var hið besta
mál. Vegna virðisaukaskattsins borgaði sig fyrir
okkur að ráða konu í þvottana og kaupa þvottavél
og þurrkara.
Annað vandamál er að eins og ástandið er nú
þá lendum við - eins og aðrir sérfræðingar - í því að
það er ákveðið þak á því sem við megum gera. Við
erum í raun á föstum fjárlögum eins og flestar
ríkisstofnanirnar. Við teygjum okkur býsna langt
með því að veila afslátt á rannsóknum. Þegar við
erum búin með kvótann og farin að veita 85%
afslátt þá eru okkur allar bjargir bannaðar. Ef
ríkisstofnanir fara fram úr áætlunum fara þær
endalaust á hallafjárlög. Það eru ekki bara Alþingi
og Þjóðmenningarhús sem komast upp með það.
Hins vegar þýðir ekkert fyrir okkur að koma með
reikning eftir á.

54 Læknablaðið 2001/87