Læknablaðið - 15.01.2001, Qupperneq 61

S M A S J A I N
leysa ætti málið með því að nýta skurð-
stofurnar betur. Til þess þarf varla meira
fjármagn en til rekstrar einkasjúkrahúss. í
Svíþjóð og Noregi hafa menn farið út á þá
braut að nýta skurðstofur utan venjulegs
vinnutíma. Læknum hefur verið gefið tækifæri
til að gera aðgerðir á þeim tímum sem
stofurnar stæðu auðar ella. Það krefst þess að
til staðar sé rými til að taka við sjúklingunum
og veita þeim þá umönnun og þann legutíma
sem er nauðsynlegur eftir aðgerð en mætti ef
til vill leysa með ódýrari lausnum eins og
sjúkrahóteli. Hér á landi virðist nógu erfitt að
halda deildum opnum eins og staðan er nú
vegna þess einfaldlega að það vantar starfs-
kraft, ekki síst hjúkrunarfræðinga.“
Erum við þá ekki farin að tala um launa-
mál?
„Jú, það er vandamál að stór hluti
hjúkrunarfræðinga vinnur ekki við sitt starf
eins og málum er háttað nú.“
Fjárfestar vilja arö af áhættu-
fjárfestingu eins og heilbrigðisþjónustu
Hvað heldur þú að valdi þeirri miklu umrœðu
sem er um einkarekstur nú?
„Ég býst við að þessi hugmynd hafi alltaf
verið til staðar hjá hluta þjóðarinnar.
Islendingar eru mikið einstaklingshyggjufólk
og það virðist liggja í tíðarandanum að
einkavæðing sé lausnarorð. Kannski fylgir
þetta að einhverju leyti efnahagslegri velsæld
og peningjahyggju sem er ráðandi í þjóð-
félaginu í dag. Það eru meiri peningar í
umferð í dag en oft áður og menn virðast ætla
að þá sé svigrúm til að afla fjár til rekstrar
einkasjúkrahúsa. Ég býst við að tvennt vegi
þungt, annars vegar aðstæður í heilbrigðis-
kerfinu þar sem þrengir að og húsnæðismálin
eru í ólestri, hins vegar að mörgum finnist að
launakjörin mættu vera betri og telja að þeir
geti sótt sér betri laun til einkageirans."
Telur þú það rétt mat að fjárfestar haft
áhuga á heilbrigðisþjónustunni?
„Já, eflaust, en ég held að allir viti að
fjárfesting af þessu tagi flokkast undir
áhættufjárfestingu. Ég hef grun um að kröfur
til áhættufjárfestingar séu ekki minni en 15-
20% ávöxtun og þyki ekki mikið. Þannig að
fjármagn sem færi til stofnunar svona
fyrirtækis ætti að bera arð, þetta er engin
góðgerðarstarfsemi. Það þyrfti líka að liggja
fyrir hvort þörf væri fyrir slíka þjónustu og
hvort hún væri líkleg til að bera sig með
opinberum framlögum eða kostaði sem sjúkl-
ingurinn sjálfur er tilbúinn að greiða. Elli-
heimilin hafa lengi verið einkarekin, ýmist af
einstaklingum eða félagasamtökum og þau
hafa ekki talið sig of sæl af þeim fjárfram-
lögum sem þau fá.
Hér á Islandi er nánast engin hefð fyrir
einkasjúkratryggingum eins og til dæmis í
Bandaríkjunum. Þar er löng reynsla af einka-
rekstri í heilbrigðisþjónustu. Kostnaður
Bandaríkjamanna af heilbrigðisþjónustu er
mun hærri en gerist víðast hvar annars staðar í
heiminum eða um 15% af vergri þjóðar-
framleiðslu, jafnvel þótt flest einkasjúkra-
húsin séu ekki rekin upp á að skila hagnaði
(non-profit) og tryggingarnar greiði kostnað
einstaklinganna. Ein leið fyrir stofnanir sem
eiga að skila arði er að afla sér fjár með
ofrannsóknum og oflækningum. Nú er ég ekki
að segja að þetta sé eitthvað sem gerist óhjá-
kvæmilega, en þetta er vel þekkt.
Það er alltaf verið að tala um að einka-
rekstur sé ódýrar vegna minni stjórnunar-
kostnaðar en dæmi frá Bandarríkjunum sýna
að því getur verið þveröfugt varið.
Það er því ljóst að mikil vinna er óunnin til
að komast að raun um hvort um raunverulegt
hagræði er að ræða af einkarekstri í sjúkra-
húsþjónustu og nauðsynlegt að fara að taka á
grundvallaratriðum eins og að gera sér grein
fyrir raunverulegum kostnaði við heilbrigðis-
þjónustu, hvernig hann skiptist, ávinningi af
henni og hvort ekki væri ráð að nýta betur þá
krafta fyrir hendi eru áður er lagt verður í
stórfelldar fjárfestingar vegna einkarekstar."
- aób
Skera þarf upp herör
gegn sjálfsvígum
Innan Evrópusambandsins er nú verið að
íhuga að skera upp herör gegn sjálfsvígum.
David Byme, sem fer með heilbrigðismál
innan framkvæmdastjórnar sambandsins
hefur beitt sér fyrir því að þetta málefni
verði sérstaklega tekið fyrir. Sérstakur
gaumur verði gefinn að áhættuhópum, sem
eru 1) fólk sem á við geðræn vandamál að
stríða, 2) karlmenn á aldrinum 15-24 ára,
en í þeim hópi hefur tala sjálfsvíga
tvöfaldast á síðustu 10-15 árum í löndunr
ESB og 3) þeir sem hafa áður reynt að
skaða sig. Tala sjálfsvíga innan sambands-
ins er um 43.000 á ári en unr 700.000 manns
gera tilraun til að fyrirfara sér árlega.
Komið hefur í ljós að um fjórðungur þeirra
sem falla fyrir eigin hendi hafa gert aðra
sjálfsvígstilraun næsta árið á undan. Skýr-
ingin á aukningu sjálfsvíga meðal ungra
karlmanna er einkum rakin til vaxandi
áfengis- og annarrar vímuefnaneyslu
þeirra. Með því að veita þessum þremur
hópurn aukinn stuðning og fræðslu og
fylgjast betur með honum er talið að draga
rnegi úr sjálfsvígum.
(BMJ2000;321:849 (7. október))
Ungverjar hafna
einkavæöingu
Nefnd sú sem fer með málefni heilsugæslu í
Búdapest, höfðuðborg Ungverjalands,
felldi nýlega tillögur um að einkavæða 11 af
19 sjúkrahúsum borgarinnar. Niðurstaðan
var einróma. Nefndin taldi áætlanirnar
ekki sýna fram á að hægt væri að tryggja
öllum aðgang að heilsugæslu og sjúkra-
húsum án tillits til efnahags. „Áætlunin
snerist um að byrja á því að selja allan
ábatasaman rekstur undan sjúkrahúsum,
en þessi rekstur hefur verið mjög mikil-
vægur til að halda sjúkrahúsunum uppi
fjárhagslega. í öðru lagi snýst einkavæð-
ingin um að reka sjúkrahús með hagnaði,
sem er aðeins hægt að gera með því að taka
gjalda af sjúklingum og það myndi leiða til
mismununar og útilokunar tekjulágra sjúk-
linga,“ segir Gyula Kis fulllrúi í heilbrigðis-
nefndinni. Fyrirætlanirnar eru ekki þar
með úr sögunni því forsvarsmenn heil-
brigðisstofnunar borgarinnar með Imre
Ikvai Szabó í broddi fylkingar, ætla að
leggja tillöguna fram í breyttri mynd.
BMJ 2000,321:1102 (4. nóvember
2000)
Læknablaðið 2001/87 61