Læknablaðið - 15.05.2002, Síða 16

FRÆÐIGREINAR / HEILAHIMNUBÓLGA
Fjöldi/100.000/ár
Ár
Mynd 1. Aldursbundið
nýgengi heilahimnubólgu
afvöldum baktería hjá
eins mánaðar til 16 ára
gömlum börnum.
Eftir að bólusetning hófst gegn Haemophilus influ-
enzae af sermisgerð b (Hib), hefur nýgengi sjúk-
dómsins minnkað til muna, sérstaklega hjá ungum
börnum (3-6). Áður hafa birst greinar um heila-
himnubólgu af völdum baktería hjá íslenskum börn-
Tafla I. Aldursdreifing og fiöldi barna fvrir og eftir 1989.
1973-1988 1989-2000 P-gildi
Meðalaldur (ár) 1,7 2,8 0,0007
Fjöldi (%)
alls 340 114 0,0008
1 - 23 mán. 178 (52) 36 (32) <0,0001
2 - 4 ára 105 (31) 31 (27) NS
5 - 9 ára 34 (10) 25 (22) NS
10 -16 ára 23 (7) 22 (19) NS
Aldursbundiö nýgengi (per 100.000) 29 12
NS: ekki marktækt
um fram til ársins 1989 (7-9) og hjá fullorðnum á
íslandi fram til 1995 (10).
í þessari rannsókn er heilahimnubólga af völdum
baktería könnuð hjá eins mánaðar til sextán ára
gömlum börnum á Barnaspítala Hringsins, barna-
deildum Landakots/Borgarspítala/Sjúkrahúss Reykja-
víkur og barnadeild Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri. Börnin voru lögð inn á árunum 1973 til og með
2000 og var áhersla lögð á faraldsfræði sjúkdómsins
og áhrif bólusetningar gegn Hib sem hófst árið 1989.
Einnig voru könnuð einkenni barnanna við innlögn,
helstu rannsóknarniðurstöður og tengsl við alvarlega
fylgikvilla.
var skilgreind sem: Örugg: ef sjúkdómseinkenni
bentu til heilahimnubólgu og 1) bakteríur ræktuðust
frá mænuvökva eða greindust í mænuvökva með
Gramslitun og/eða Latex kekkjunarprófi, eða 2)
bakteríur ræktuðust í blóði og mænuvökvi var óeðli-
legur (hvít blóðkorn >10xl06/l með kleyfkyrndum
hvítkornum >50% og/eða sykur í mænuvökva <50%
af blóðsykri (11,12)). Líkleg: ef sjúkdómseinkenni
bentu til heilahimnubólgu af völdum baktería en
bakteríur greindust ekki í blóði eða mænuvökva en
rannsóknir á mænuvökva voru óeðlilegar (sjá í lið 2
að ofan).
Einkenni sem bentu til heilahimnubólgu af völd-
um bakteríu voru: breytt/skert meðvitund með/án
hnakkastífleika með/án hita.
Eftirfarandi atriði voru skráð úr sjúkraskrám:
aldur, kyn, búseta, lengd einkenna og sýklalyfjagjöf
fýrir innlögn, alvarleg einkenni fyrir og við innlögn
(krampar, húðblæðingar, breytt meðvitundarástand
og blóðþrýstingsfall sem þarfnaðist meðferðar),
niðurstöður blóð- og mænuvökvarannsókna (rækt-
anir, fjöldi hvítra blóðkorna og deilitalning, styrkur
glúkósa og prótína í mænuvökva, og natríum, sökk
og CRP („C reactive protein“) í blóði) og hvort
barnið var meðhöndlað með sterum við innlögn.
Einnig voru skráðir fylgikvillar, sérstaklega skyn-
taugarheyrnartap. Nánari upplýsingar um börn sem
urðu fyrir heyrnarskaða fengust úr skrám Grensás-
deildar Sjúkrahúss Reykjavíkur og/eða Heyrnar- og
Talmeinastöðvar íslands þar sem heyrnarmælingar
voru gerðar. Börnin höfðu oftast verið heyrnarmæld
skömmu fyrir eða eftir útskrift af sjúkrahúsinu. Upp-
lýsingar um mannfjölda á Islandi á tímabilinu fengust
hjá Hagstofu íslands og var nýgengi reiknað út mið-
að við 100.000 börn, 16 ára og yngri á hverju ári.
Fengið var samþykki Vísindasiðanefndar fyrir
rannsókninni. Við tölfræðilega útreikninga var notast
við kí-kvaðrat og/eða nákvæmnispróf Fishers við
samanburð á hlutföllum og t-próf við samanburð á
mæligildum einstakra hópa. Samanburður á meðal-
aldri var gerður á lógaritma umreiknuðum tölum.
Marktækni var miðuð við p< 0,05. Við tölfræðilega
útreikninga á börnum með fylgikvilla var einungis
notaður sá hópur barna sem framhaldsupplýsingar
fengust um.
Efniviöur og aðferðir
Rannsakaðar voru sjúkraskrár barna á ofangreind-
um sjúkrahúsum á árabilinu 1973 til og með 2000.
Börnin voru á aldrinum eins mánaðar til 16 ára og
höfðu fengið greininguna heilahimnubólga af völd-
um bakteríu samkvæmt ICD-9 og ICD-10. Jákvæðar
niðurstöður mænuvökvaræktana í okkar rannsókn
voru bornar saman við niðurstöður mænuvökvarækt-
ana hjá börnum á ofangreindum sjúkrahúsum á tíma-
bilinu 1987-1997.
Greiningin heilahimnubólga af völdum baktería
Niðurstöður
Greining
Alls greindust 454 börn með örugga (83%) eða
líklega (17%) heilahimnubólgu af völdum bakteríu á
tímabilinu. Baktería ræktaðist í mænuvökva hjá 335
börnum (74%) og í blóði eingöngu hjá 14 (3%). Hún
greindist með Gramslitun á mænuvökva hjá 18 (4%)
og með Latex kekkjunarprófi hjá sex. Hjá 77 börnum
(17%) fékkst greiningin ekki staðfest með áður-
nefndum aðferðum en þótti mjög líkleg út frá sjúk-
392 Læknablaðið 2002/88