Læknablaðið - 15.11.2003, Blaðsíða 8

RITSTJÓRNARGREINAR
ingasögu, blóðþrýstingi í slagbili, kólesteróli eða hlut-
falli heildarkólesteróls og HDL (high density lipo-
protein) kólesteróls. Þeir sem hafa sykursýki falla
beint í hóp mikillar áhættu og sömuleiðis þeir sem
hafa klínísk merki æðakölkunar. Aherslan er því sem
fyrr á greiningu og meðferð einstaklinga sem búa við
mikla áhættu. I sem allra stystu máli eru það sjúkling-
ar með þekkta æðasjúkdóma og einstaklingar með
slíkan styrk eða fjölda áhættuþátta að þeir mælast
með miklar líkur (>5%) á því að deyja af völdum
slíkra sjúkdóma innan 10 ára. Vakin er athygli á því
að helstu ástæður þess að áhætta sé vanmetin þegar
þetta fjölþáttalíkan er notað er vangreind æðakölkun
í einkennalausum einstaklingi, sterk ættarsaga, offita
og kyrrseta, lágt HDL, háir þríglyseríðar, hátt C-
reaktívt protein, fibrinogen, homocystein eða lipo-
protein (a). Enginn þessara þátta er hluti af líkaninu.
Þótt forvarnarleiðbeiningar snúist um greiningu
og meðferð þeirra sem búa við mikla áhættu (high
risk strategy) ríkir einnig um það almenn samstaða
að ef einhverjir sigrar eiga að vinnast gegn gríðarleg-
um þunga hjarta- og æðasjúkdóma í hinum vestræna
heimi þurfi einnig forvarnarstefnu sem snýr að sam-
félaginu öllu (population strategy) (10, 11). Þar eru
aðalatriðin enn þau sömu: reykleysi, hreyfing og
fæðuval.
Helmildir
1. Sans S, Kesteloot H, Kromhout D. The burden of cardio-
vascular disease mortality in Europe. Task Force of the Euro-
pean Society of Cardiology on Cardiovascular Mortality and
Morbidity Statistics in Europe. Eur Heart J 1997; 18:1231-48.
2. American Heart Association 2002. Heart and Stroke Statis-
tical Update. Dallas, Texas:. American Heart Association
2001; 4-5.
3. Ounpuu S, Yusuf S. Singapoore and coronary heart disease: a
population laboratory to explore ethnic variations in the epi-
demiologic transition. Eur Heart J 2003; 24:127-9.
4. Stampfer MJ, Hu FB, Manson JE, Rimm EB, Willett WC.
Primary prevention of coronary heart disease in women
through diet and lifestyle. N Engl J Med 2000; 343:16-22.
5. Gaede P, Vedel P, Larsen N, Jensen GV, Parving H-H, Peder-
sen O. Multifactorial intervention and cardiovascular disease
in patients with type 2 diabetes. N Engl J Med 2003; 48:383-93.
6. De Backer G, Ambrosioni E, Borch-Johnsen K, Brotons C,
Cifkova R, Dallongeville J, et al. European guidelines on
cardiovascular disease prevention in clinical practice. Third
Joint Task Force of European and other Societies on Cardio-
vascular Disease Prevention in Clinical Practice. Eur Heart J
2003; 24:1601-10.
7. Sigurðsson E, Pálsdóttir K, Sigurðsson B, Jónsdóttir S,
Guðnason V. Áhættuþættir hjarta- og æðasjúkdóma meðal
fimmtugra á Akureyri og Hafnarfirði. Staða og áhrif einfaldrar
íhlutunar. Læknablaðið 2003; 89: 859-64.
8. Steingrímsdóttir L, Þorgeirsdóttir H, Ægisdóttir S. Könnun á
mataræði íslendinga 1990. 2. Mataræði og mannlíf. Rann-
sóknir Manneldisráðs íslands III. Útgefandi Manneldisráð ís-
lands, Reykjavík 1991.
9. Third Report of the National Cholesterol Education Program.
US Department of Health and Human Services; Public Health
Service; National Institutes of Health; National Heart, Lung,
and Blood Institute. (NIH Publication No.02-5215. September
2002). Circulation 2002; 106: 3143-420.
10. Pearson TA, Bazzarre TL, Daniels SR, Fair J, Fortmann SP,
Franklin BA, et al. American Heart Association guide for
improving cardiovascular health at the community level: a
statement for public health practitioners, healthcare pro-
viders, and health policy makers from the American Heart
Association expert panel on population and prevention.
Circulation 2003; 107: 645-51.
11. Fortmann SP, Varady AN. Effects of a community-wide health
education program on cardiovascular disease morbidity and
mortality: the Stanford Five-City Project. Am J Epidemiol
2000; 152: 316-23.
832 Læknablaðið 2003/89