Læknablaðið - 15.03.2008, Qupperneq 24

FRÆÐIGREINAR
KRANSÆÐAR
Tafla I. Skilgreining hugtaka við mat á klínískri hæfni tölvusneiðmynda til greiningar
kransæðasjúkdóms.
Hugtök Skilgreining
Næmi Tíöni jákvæörar niöurstöðu (marktæk þrenging) samkvæmt TS meðal þeirra æðahluta sem greindust með marktæka þrengingu (samkvæmt hjartaþræðingu).
Sértæki Tlðni neikvæðrar niöurstöðu samkvæmt TS meöal þeirra æðahluta sem greindust heilbrigðir (samkvæmt hjartaþræðingu).
Jákvætt forspárgildi Líkurnar á því aö sá æöahluti sem greinist meö marktæka þrengingu með TS sé raunverulega með marktæka þrengingu (samkvæmt hjartaþræðingu).
Neikvætt forspárgildi Líkurnar á því að sá æöahluti sem greinist ekki með marktæka þrengingu með TS sé raunverulega heilbrigður (samkvæmt hjartaþræðingu).
Nákvæmni Geta prófsins til að flokka rétt, þ.e. greina hvern æðahluta rétt með tilliti til marktækra þrengsla.
TS = tölvusneiómynd
að koma í veg fyrir ótímabær hjartaáföll og dauðs-
föll (3-5).
Kransæðasjúkdómar stafa helst af æðahrörnun
sem getur leitt til skellurofs, skellublæðingar, sega-
myndunar eða öflugs samdráttar kransæðar (1).
Talað er um að æðarhrörnunarskella sé óstöðug
og meiri líkur á skellurofi ef komnar eru dreifðar
kalkanir, mikið af bólguþáttum og bandvefslagið
yfir æðaskellunni er þunnt (5, 6). Einkenni og birt-
ingarform kransæðasjúkdóms fer eftir útbreiðslu
og alvöru þrengingarinnar og getur ýmist verið
brjóstverkur, brátt hjartavöðvadrep, skyndidauði
eða krónískur blóðþurrðarsjúkdómur og áunn-
in hjartabilun (1). Ef samsetning og myndgerð
æðahrörnunarskellu í kransæð er metin er hægt
að gera sér betur grein fyrir áhættu af völdum
sjúkdómsins og fylgjast með framgangi hans (6).
Greining kransæðasjúkdóma byggist á sögu,
skoðun og rannsóknum. Lykilatriði í uppvinnsl-
unni er að nota forspárgildi áhættuþátta (hás blóð-
þrýstings, sykursýki, reykinga, hækkaðra blóðfita,
hás aldurs og erfða) og rannsóknaraðferðir sem
valda litlu inngripi, svo sem áreynsluþolpróf,
ómskoðun, tölvusneiðmyndatækni (TS-tækni) og
segulómskoðun (5, 7). Slíkar aðferðir eru þó ekki
fullkomnar og geta verið ónákvæmar. Að auki ber
þeim oft ekki saman við klínísk einkenni sjúklings-
ins. Nýjar greiningaraðferðir eru því í sífelldri
þróun þar sem lögð er áhersla á meiri nákvæmni
og minni inngrip, áhættu og kostnað.
Kransæðamyndataka með hjartaþræðingu
gefur mjög góða mynd af æðaholinu og er viðmið-
unarstaðallinn (gold standard) í myndgreining-
artækni nútímans við mat á þrengslum í holrými
kransæða (8-12). Hægt er að víkka æðaþrengsl
í sömu aðgerð ef þörf krefur sem er ótvíræður
kostur. Hefðbundin kransæðaþræðing gefur þó
minni upplýsingar um ástand æðaveggjarins en
æðaholsins (8, 9). Alvara og dreifing kransæða-
sjúkdóms eru því vandmetin við kransæðaþræð-
ingu nema um þrengsli á æðaholi sé að ræða.
Auk þess er kransæðaþræðing töluvert inngrip og
henni fylgir nokkur áhætta (8,10,13).
Undanfarin ár hefur TS-tækni rutt sér til rúms
sem gerir læknum kleift að skoða kransæðar með
meiri nákvæmni en áður. TS fylgir þó töluvert
geislaálag (10-20 mSv) og aðferðin er ekki hættu-
laus með öllu (14,15).
Ahugavert er að fá fram tölur yfir nákvæmni
og áreiðanleika kransæðarannsókna í því TS-
tæki sem er í notkun við þessar rannsóknir hér
á landi. Það er tæki sem nýtti nýjustu tækni sem
aðgengileg var þegar rannsóknin var gerð og er
hjá Röntgen Domus í Reykjavík.
Markmið rannsóknarinnar var að meta hæfni
(næmi, sértæki, jákvætt forspárgildi, neikvætt
forspárgildi og nákvæmni, sjá töflu I) 64 sneiða
TS-tækni til greiningar kransæðasjúkdóma með
hjartaþræðingu sem viðmið. Markmiðið var einn-
ig að skoða hvort munur væri á greiningarhæfni
aðferðarinnar milli kynja, aldurshópa, kransæða,
æðahluta og hvort aukin hjartsláttartíðni og stoð-
net hefðu áhrif á greiningarhæfnina því erlendar
rannsóknir hafa bent til að svo geti verið.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var hluti af stærra rannsóknarverk-
efni í samstarfi við íslenska erfðagreiningu,
Cardiac Restenosis Study (CRS), þar sem verið
er að kanna hvort erfðafræðilegar skýringar séu
á endurþrengslum í stoðnetum í kransæðum.
A tímabilinu apríl 2005 til ágúst 2006 var öllum
sjúklingum sem gengust undir kransæðavíkkim
með stoðneti á hjartadeild Landspítala boðin þátt-
taka. Þeir gengust undir aðra hjartaþræðingu og
TS af kransæðum um það bil sex mánuðum síðar
til að kanna hvort endurþrengsli hefðu myndast
í stoðnetinu. Úrtak rannsóknarinnar var því þeir
sjúklingar sem tóku þátt í CRS og höfðu verið
myndaðir bæði með hefðbundinni æðamynda-
töku með hjartaþræðingu og með TS.
Leyfi Vísindasiðanefndar, Persónuvemdar og
Geislavarna ríkisins lágu fyrir.
Tölvusneiðmyndatcikn
Notað var 64 sneiða TS-tæki af gerðinni Toshiba
Aquilion. Ef hjartsláttur sjúklings var >75 slög/
mín. áður en rannsóknin hófst voru gefin 25 mg
af atenólól (beta-blokki) um munn. Klukkustund
síðar var hjartsláttartíðni mæld á ný og viðbót-
arskammtur gefinn (25 mg af atenólóli) væri hjart-
slátturinn enn meiri en 75 slög/mín. Rannsóknin
var framkvæmd bæði fyrir og eftir skuggaefn-
200 LÆKNAblaðið 2008/94