Læknablaðið - 15.03.2008, Blaðsíða 43

Vald eða frelsi
Birna Jónsdóttir
Stjórn LÍ
Bima Jónsdóttir,
formaður
Sigurður E. Sigurðsson,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Sigríður Ó. Haraldsdóttir,
ritarí
Elínborg Bárðardóttir
Kristján G. Guðmundsson
Sigurður Böðvarsson
Sigurdís Haraldsdóttir
Þórarinn Guðnason
í pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna LÍ birta
þeir sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
UMRÆÐUR OG FRÉTTIR
Ú R PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Vald er vandmeðfarið. Þrískipting ríkisvalds í
framkvæmdavald, löggjafarvald og dómsvald
er homsteinn lýðræðis eins og við þekkjum
það. Reyndar er einnig talað um fjórða valdið:
„fjölmiðlavaldið" eða upplýsingavaldið. Ég fór að
hugleiða þessa hefðbundnu - og eldgömlu - þrí-
skiptingu valdsins þegar Læknafélag íslands (LÍ)
fékk til umsagnar breytingar á lögum um land-
lækni sem miða að því meðal annars að útgáfa
starfsleyfa til heilbrigðisstétta, ásamt ýmiss konar
vottorðaútgáfu sem þeim fylgir, verði flutt frá heil-
brigðisráðuneyti til landlæknis. í athugasemdum
við lagafrumvarpið kemur fram að annars staðar
á Norðurlöndum sjái ýmsar undirstofnanir ráðu-
neyta um útgáfu starfsleyfa og vottorða vegna
þeirra en samning frumvarpa og reglugerða er
varða starfsleyfi séu hjá ráðuneytum. Breytingin
er jafnframt talin ákjósanleg út frá sjónarmiðum
um réttaröryggi. Umsækjandi um starfsleyfi getur
borið ákvörðun landlæknis undir ráðuneytið og
þannig látið fjalla um mál sitt á tveimur stjórn-
sýslustigum.
Það var þegar hér kom í lestrinum sem þrískipt-
ingin kom upp í hugann. Kemur til greina að LI
gefi út lækningaleyfi? Bæði almennt og sérfræð-
ingsleyfi? Víðast hvar í Evrópu eru það læknafélög
viðkomandi landa sem gefa út lækningaleyfi. Við
sem alist höfum upp í norrænu umhverfi höfum
ekki þessar væntingar sem í Bandaríkjum Norður-
Ameríku eru viðteknar. Símenntun er sums staðar
skilyrði til viðhalds lækningaréttinda, jafnvel
með endurtekningu prófa. Mat á endurmenntun
er gjarnan í höndum læknafélaga. Námskeið og
fundir eru metnir, sem og önnur framlegð lækna
og þátttaka í vísindastörfum. Víða gefa lækna-
félög félagsmönnum sínum upp æskileg viðmið,
til dæmis telur Evrópska röntgenlæknafélagið
lágmark að afla sér 250 punkta á fimm ára tímabili.
Þó gerir félagið sér grein fyrir að hér er um ábend-
ingar að ræða og einstakir félagsmenn einungis
beittir siðferðilegum hópþrýstingi. Enginn vafi er
á því að hér liggja fyrst og fremst hagsmunir sjúk-
linga til grundvallar. Fræðslustofnun LÍ hefur hug
á að koma upp skráningarkerfi fyrir sína félags-
menn þar sem þeir geta haldið utan um eigin
skrá á heimasíðu félagsins. Ef LÍ setur viðmið og
er með ramma sem auðveldar okkur skráningu,
höfum við gengið til góðs. Við getum svo tekið til
umfjöllunar hvort við viljum stíga skrefi lengra
og setja útgáfu lækningaleyfa í hendur félaginu
okkar. Landlæknir getur í kjölfarið metið í hvaða
tilvikun leyfissviptingar er þörf og þannig er vald-
inu dreift frekar.
Grundvallarmannréttindi fela í sér rétt hvers
manns til sjálfræðis og frelsi er því nátengt. Er ég
ekki þess umkomin að meta sjálf hvenær og hvort
ég læri aftur og eða meira? Vissulega kann svo að
vera en engu að síður teljum við læknar ástæðu til
hvatningar eins og fram kemur í lögum félagsins
þar sem tilgangur félagsins er meðal annars að
stuðla að aukinni menntun lækna.
Frelsishugleiðingar í tengslum við sjálfræði
flytur mig svo yfir í fjórða valdið, vald fjölmiðla
og upplýsinga. Til að taka ákvarðanir sem ein-
staklingur í þjóðfélaginu og sem fagmaður þarf
óhlutdrægar upplýsingar. Til þess að geta sinnt
skyldu okkar sem fagfólk verðum við látlaust að
innbyrða ógrynni upplýsinga. Nýlega hóf Islensk
erfðagreining sölu til manna á upplýsingum um
erfðamengi og fær fólk í leiðinni upplýsingar um
tiltekna tengingu við hátt í annan tug sjúkdóma.
Aristóteles skipti vísindum eða vísindalegri þekk-
ingu í þrennt: þekking þekkingarinnar vegna skip-
ar fyrsta flokk, vísindi sem hafa markmið annan
flokk og þriðja flokk skipa vísindi þau sem beinast
að breytni manna og líferni og má nefna siðvísindi.
Læknisfræðin hefur þá stöðu til dæmis að mati
Páls Skúlasonar heimspekings að falla í alla flokk-
ana þrjá. Siðfræðiráð LI hefur nýlega sent stjórn
álit sitt á sölu á erfðaupplýsingum. Þar er vitnað í
yfirlýsingu frá „The American Society of Human
Genetics" sem meðal annars hvetur fagfélög til
að upplýsa félagsmenn um hvers konar prófanir
það eru sem einstaklingum stendur til boða að
kaupa beint frá framleiðendum, hvaða upplýs-
ingar prófanimar gefi og hverjar séu takmarkanir
þeirra. í tilfelli íslenskrar erfðagreiningar eru það
ekki heilbrigðisstarfsmenn sem sjá um sýnatöku
og ákvörðun um framkvæmd prófsins er án þeirra
milligöngu. Engum blöðum er um það að fletta
að upplýsingamar sem hægt er að fá frá IE em
læknisfræði, eining ríkir ekki um hvort hér sé um
heilbrigðisþjónustu að ræða.
Ég vil eindregið hvetja félagsmenn til að kynna
sér álit Siðfræðiráðs sem birt er á heimasíðu LI,
www.lis.is
LÆKNAblaðið 2008/94 21 9