Læknablaðið - 15.03.2008, Blaðsíða 9

FRÆÐIGREINAR
LYFJAOFNÆMI
Ofnæmi fyrir beta-lactam
lyfjum og greining þess
Yfirlitsgrein
Davíð Gíslason1
sérfræðingur í lyflækningum
og ofnæmislækningum
Sigurður
Kristjánsson2
sérfræðingur í
barnalækningum
og ofnæmis- og
ónæmislækningum
Sigurveig Þ.
Sigurðardóttir3
sérfræðingur í
barnalækningum
og ofnæmis- og
ónæmislækningum
Lykilorð: Beta-lactam lyf,
ofnœmi, greining.
Ágrip
Um 8-14% fullorðinna einstaklinga telja sig hafa
ofnæmi fyrir lyfjum og í meira en helmingi tilfella
er um beta-lactam sýklalyf að ræða. í tveimur
þriðju tilfella eiga konur í hlut. Áætla má að um
20.000 íslendinga telji sig hafa ofnæmi fyrir beta-
lactam lyfjum. Raunverulegt lyfjaofnæmi er miklu
sjaldgæfara eða innan við 10% þeirra sem telja sig
vera með beta-lactam ofnæmi. Lyfjaofnæmi getur
valdið öllum tegundum ofnæmisviðbragða, allt
frá mildum til lífshættulegra einkenna. Beta-lac-
tam ofnæmi er greint með klínískri sögu, mælingu
á sértækum mótefnum af IgE gerð, með húðpróf-
um og þolprófum fyrir viðkomandi lyfi.
Tilgangur greinarinnar er að vekja athygli
íslenskra lækna á mikilvægi lyfjaofnæmis hjá
börnum og fullorðnum með sérstakri áherslu á
beta-lactam ofnæmi, greiningu þess og skráningu
í sjúkraskýrslur. Gerð er grein fyrir faraldsfræði
og einkennum lyfjaofnæmis með sérstöku tilliti til
beta-lactam lyfja. Lýst er aðferðum við að greina
beta-lactam ofnæmi hér á landi og greiningarferlið
sett í flæðirit fyrir börn og fullorðna.
Inngangur
Kvartanir um lyfjaofnæmi, sérstaklega vegna
sýklalyfja, eru meðal algengari vandamála sem
upp koma við val á lyfjameðferð. Oft eru gögn um
lyfjaofnæmi ófullkomin og er þá erfitt að meta þá
áhættu sem tekin er með lyfjagjöfinni. Þetta getur
leitt til þess að dýrari lyf og jafnvel verri meðferð-
arúrræði verði fyrir valinu.
Aukaverkanir lyfja geta verið þannig að undir
engum kringumstæðum megi gefa lyfið aftur og
þá geta rannsóknir á ofnæminu líka verið hættu-
legar. Þegar þetta er haft í huga er auðskilið að
vanda þarf vel til greiningar á lyfjaofnæmi. Sá
læknir sem kveður upp úrskurð um lyfjaofnæmi
þarf því að skrá nákvæmlega í gögn sjúklingsins
allt sem viðkemur greiningunni. Sérstaklega á
þetta við um beta-lactam lyfin, sem eru algengust
allra lyfja sem valda ofnæmi.
Tilgangur þessarar greinar er þríþættur: Að
vekja læknastéttina til meðvitundar um mikilvægi
þess að standa vel að greiningu á lyfjaofnæmi. Að
fjalla um algengi, einkenni og orsakir beta-lactam
ofnæmis og að gera grein fyrir því hvernig staðið
er að rannsóknum og greiningu á því hér á landi.
Faraldsfræði
Við þekkjum aðeins til tveggja faraldsfræðilegra
rannsókna um algengi lyfjaofnæmis hjá full-
orðnum einstaklingum og einnar rannsóknar þar
sem sjúklingar sem komu í heilsufarseftirlit á
heilsugæslustöð voru spurðir um lyfjaofnæmi (1-
3), (tafla I). I Evrópurannsókninni Lungu og heilsa
1990-1992 var hér á landi spurt um lyfjaofnæmi
ENGLISH SUMMARY
1Lyflæknisdeild
Landspítala, Fossvogi,
2Barnaspítala Hringsins,
Landspítala Hringbraut,
3ónæmisfræðideild,
Landspítala Hringbraut.
Fyrirspurnir og bréfaskriftir:
Davíð Gíslason,
lyfjadeild Landspítala
Fossvogi
108 Reykjavík.
davidg@lardspitali.is
Gíslason D, Kristjánsson S, Sigurðardóttir ÞS
Beta-lactam allergy with special reference to lceland
Allergies to antibiotics are reported by 8-14% of the
adult population out of which half is thought to be due to
penicillins. Women are two thirds of those. It is estimated
that 20.000 lcelanders believe they are allergic to beta-
lactam drugs. Less than 10% of suspected penicillin
allergy can be proved by allergy testing and challenge
tests. The allergy to beta-lactam drugs can be of all types
of allergy reactions, leading to clinical symptoms from mild
to life threatening. The beta-lactam allergy is diagnosed by
a precise history, measuring drug specific IgE, by prick-
and intradermal skin tests and challenge tests with the
drug in question.
The purpose of this article is to draw the attention of
lcelandic doctors to the importance of drug allergy with
specific emphasis on beta-lactam drugs and the value of
accurate recording of symptoms and signs in the patient’s
records. We also describe the diagnostic methods used
and propose an algorithmic approach to diagnose beta-
lactam allergy in lcelandic children and adults.
Key words: Beta-lactam drugs, allergy, diagnosis
Correspondence: Davíð Gíslason, davidg@landspitali.is
LÆKNAblaðið 2007/93 185