Læknablaðið - 15.03.2008, Blaðsíða 63

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
A F VETTVANGI WMA
„Task shifting" - verkefnafærsla
Jón Snædal
jsn@mmedia.is
Task shifting er það nefnt þegar verkefni eru færð
til í heilbrigðisþjónustunni frá þeim sem eru meira
menntaðir til þeirra sem eru minna menntaðir.
Það þýðir því að verkefni eru færð frá læknum til
annarra en aldrei í hina áttina en fleiri fagstéttir
koma við sögu, ekki síst hjúkrunarfræðingar og
lyfjafræðingar. Slík verkefnafærsla hefur í gegn-
um tíðina átt sér stað á „náttúrulegan hátt" þegar
fagfólkið sjálft endurskipuleggur verkefni sín.
Mörg dæmi um það má finna fyrr og síðar, svo
sem þegar stétt læknaritara var búin til í því skyni
að rita sjúkragögn sem áður voru handskrifuð af
læknum, þegar hjúkrunarfræðingar eða til þess
þjálfað starfsfólk var fengið til að taka hjartarit
sem í öndverðu var í höndum lækna. Dæmi um
verkefni frá hjúkrunarfræðingum er stofnun
starfsstétta sjúkraliða og deildarritara. Þannig
eru ýmis verkefni sem eru stöðluð eða tiltölulega
einföld færð frá sérhæfðu starfsfólki svo það geti
einbeitt sér að sérhæfðari verkefnum.
Heilbrigðisyfirvöld hafa yfirleitt verið jákvæð
gagnvart slíkum breytingum enda er um hagræð-
ingu að ræða og verkefni eru færð til starfsfólks
með lægri laun. Það eru einnig dæmi um að yfir-
völd taki frumkvæði í þessum efnum, oft í sam-
vinnu við þá stétt sem tekur við verkefnum en í
andstöðu við stéttina sem verkefnin eru tekin frá.
Dæmi um þetta er löggilding sérstakra hjúkrunar-
stétta (clinical nursing) sem finna má í nokkrum
ríkjum Bandaríkjanna, í Bretlandi og í Svíþjóð.
Nokkur munur er á útfærslunni en oftast er verið
Stjórnarmenn WMA fagna nýkjömum formanni, Jóni Snædal, síðastliðið haust. Mynd VS
að veita réttindi til að gefa út lyfseðla og jafnvel að
greina sjúkdóma og hefja meðferð.
Nú hefur Alþjóða heilbrigðismálastofnunin
(WHO) komið auga á verkefnafærslu sem leið til
að leysa skort á heilbrigðisstarfsfólki í löndum
þar sem hann er verulegur en þau teljast að þeirra
mati vera 52, um 30 þeirra í Afríku sunnan Sahara.
í byrjun árs var haldinn fundur í Addis Ababa
að frumkvæði WHO til að fjalla sérstaklega um
þessa úrlausnarleið fyrir heimshlutann. Vandi
Afríkulanda sunnan Sahara er svo mikill að erfitt
er að sjá til sólar. Þau mennta of fáa lækna, margir
þeirra sækja til annarra landa eftir betri aðstöðu
og kjörum og útbruni og heilsubrestur eru því
miður örlög margra þeirra sem eftir eru. Það sama
gildir um hjúkrunarfræðinga. Tíðni HlV-smits
og alnæmis er hærra meðal heilbrigðisstarfsfólks
í þessum löndum en í samfélögunum sem þau
þjóna.
Ég hef átt þess kost að vinna með Alþjóðafélagi
lækna (WMA) á þessu sviði en í því felst að
fylgjast með framvindu þessa framtaks og koma
á framfæri sjónarmiðum lækna. Það er vissulega
til trafala að WMA hefur ekki opinbera stefnu í
málefninu og hefur því byggt á hyggjuviti í sam-
vinnu við stjóm WMA. Samtökin eru hins vegar
að vinna að sameiginlegri stefnu en það er flókið
viðfangsefni.
Á fundinum í Addis Ababa tóku ráðherrar
Afríkuríkjanna að okkar mati skynsamlega af-
stöðu til verkefnafærslu sem lausn á skorti á heil-
brigðisstarfsfólki. Þeir lögðu áherslu á að þetta
mætti aðeins vera ein leið til úrlausnar, að miklu
máli skipti að fjölga læknum og hjúkrunarfræð-
ingum með hefðbundna menntun og að fjármögn-
un verkefnisins kæmi að utan og yrði til viðbótar
við fjármögnun heilbrigðiskerfis landanna.
Hvemig kemur okkur þetta við? Annars
vegar skiptir máli að vel sé staðið að heilbrigð-
isþjónustu hvar sem er og því eru verkefni
Þróunarsamvinnustofnunar Islands meðal annars
á þessu sviði. Hins vegar er það áhyggjuefni að
sérfræðingar WHO sem mæla með verkefnafærslu
telja að hún geti átt rétt á sér víða um heim og geti
jafnvel verið ein lausn á sívaxandi heilbrigðis-
kostnaði. Ef heilbrigðisyfirvöld sjá verkefnafærslu
frá læknum til minna menntaðra heilbrigðisstarfs-
manna sem leið til að minnka heilbrigðisútgjöld er
hætta á að hefðbundin læknisþjónusta eins og við
þekkjum hana muni eiga undir högg að sækja. Því
kemur þetta okkur við.
LÆKNAblaðið 2008/94 239