Læknablaðið - 15.12.2011, Blaðsíða 57

Óttar Guðmundsson
geðlæknir og formaður félagsins
ottarg@landspitali.is
Félagið hefur um árabil gengist fyrir
því að hingað komi einn norrænn fyrirles-
ari árlega til svokallaðs Egils Snorrasonar
fyrirlestrar. Núverandi stjórn félagsins hef-
ur lagt meiri áherslu á nútímasögu læknis-
fræðinnar en áður hefur verið gert. Okkur
hefur fundist skipta miklu að læknar
átti sig á því að þeir eru hluti af þeirri
sögu sem er sífellt í mótun. í fyrra kom
tii landsins Öivind Larsson prófessor frá
Osló (gamall kunningi prófessor Jóns) og
ræddi um mótun sögu læknisfræðinnar.
Auk hans komu fram þeir prófessorarnir
Sigurður Guðmundsson (gamall nemandi
Jóns) og Vilhjálmur Arnason og fjölluðu
um afleiðingar hrunsins á heilsufar og sið-
fræði landsmanna. Þessir fyrirlestar voru
haldnir í samráði við Háskóla íslands í til-
efni af aldarafmæli skólans. Öivind lagði
þunga áherslu á það að sagan væri alltaf
í mótun og við værum öll að skrifa þessa
sögu.
Anna Löcke prófessor frá Danmörku
var gestur félagsins á Egils Snorarsonar
fyrirlestri í október síðastliðnum. Hún
fjallaði um ýmsar ráðleggingar lækna til
almennings á liðinni öld og afleiðingar
þeirra. Hún gerði sér tíðrætt um margs
konar algildan sannleika sem læknar í
krafti áhrifa sinna hefðu boðað án þess að
hafa nægilegar forsendur til þess. í þessu
sambandi nefndi hún þá ráðleggingu að
ungabörn skyldu sofa á maganum til að
koma í veg fyrir skyndidauða. Þetta taldi
hún hina mestu firru sem hefði í raun
gert mun meiri skaða en gagn. Læknar
ráðlögðu konum ákveðnar reglur varðandi
brjóstagjöf sem urðu til þess að mjög dró
úr brjóstagjöfinni og konur gáfust upp. í
þessum tilvikum snerust ráðleggingarnar
upp í andhverfu sína og afleiðingarnar
urðu fremur dapurlegar. Auk þess ræddi
hún um baráttu lækna gegn offitu þar sem
menn hefðu boðað fagnaðarerindi tísku-
blaða og líkamsræktarstöðva án þess að
hafa neinar vísindalegar sannanir fyrir
málflutningi sínum. Margir fundarmanna
hættu að draga inn ístru sína eftir að hafa
hlustað á erindi Önnu og slökuðu á og
leyfðu sér eina örstund að trúa því að BMI
yfir 25 væri ekki dauðasynd.
Prófessor Jóhann Agúst Sigurðsson
(gamall uppáhaldsnemandi Jóns) ræddi
um mæligildin í nútímalækningum og
þá ofurtrú sem margir læknar hefðu á
þeim. Menn litu oftsinnis framhjá klín-
ískri mynd en einblíndu á mæligildin eins
og þau hefðu verið hoggin í stein.
Þessir fyrirlestrar færðu mönnum heim
sanninn um það að sannleikurinn er jafn
erfiður viðskiptis og forðum þegar Pílatus
velti fyrir sér sannleikshugtakinu. Það sem
menn trúa á í dag er skilgreint sem bull
og hindurvitni á morgun. Saga læknis-
fræðinnar er eins og hver önnur saga sem
stekkur stundum kollhnís þegar minnst
varir.
Ekki veit ég hv'ort Jón væri ánægður
með þessar áherslur núverandi stjórnar
á nútímasögu læknisfræðinnar en mestu
skiptir að þessari sögu sé haldið til haga
og hún gleymist ekki. Læknar þurfa að
sætta sig við það að sagnfræðingar fram-
tíðar munu grandskoða störf þeirra á
sama hátt og við horfum til fortíðar og
veltum fyrir okkur þeim ákvörðunum og
þeim ráðleggingum sem þá voru gefnar.
Kannski er það mönnum hvatning til dáða
að vita af þessum dómi sögunnar sem
bíður okkar allra.
Eg held að félagið geti á 57 ára afmæl-
inu sínu horft um öxl með sigurbros á vör
og þá sérstaklega þegar glæsibyggingin
úti á Nesi er skoðuð. Hún mun halda nafni
Jóns Steffenssens á lofti um ókomin ár og
aldir þegar aðrir formenn félagsins eru
löngu gleymdir bæði eigin afkomendum
og öllum kollegum sínum.
LÆKNAblaðið 2011/97 721