Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 54

Dagný Rristtánsdóttir
nitiori), þá tekur hann sér stöðu með persónunni í einstökum átökmn eð-a
ágreiningi (aligmnent) og loks fer hann að trúa og treysta persónmmi
nógu vel til að styðja hana (allegiance) en Smith undirstrikar að þessi
tengsl við persónuna eru ekki samsömun þannig að áhorfanda finnist
hann vera persónan eða sé sammála vah hennar og viðhorfum. Þetta er
mikilvægt. Allflestir k\dkmyndaáhorfendur eru til dæmis líklegir til að
taka afstöðu með hinni orðheldnu mannætu Hannibal Lecter á móti
svikulum og síngjörnum fangelsisstjóranum í átökum þeirra tveggja í
myndinni Lömbin þagna. Þeir sem styðja Hannibal, eru þó ekki endilega
samþykldr hfsskoðun hans og breytni. „Samúð“ er alltaf vitsmunaleg að
meira og minna leyti og byggist á skjmsamlegu mati okkar en því er ekki
svo farið um „samkenndina“ sem felst í ósjálffáðum viðbrögðmn, sem
geta brotist fram gegn vilja okkar og betri tdtund eins og þegar við verð-
um glöð eða hrygg, hrökkvmn við eða brestum í óstöðvandi grát yfir lé-
legum sápuóperum.
Það er stórt skref á milli þess að kannast við einhverja manngerð og
þess að taka sér stöðu með slfkri persónu. I raun er það emi stærra skref
ef byggt er upp nógu mikið traust á persónunni til að maður sé tilbúinn
tdl að styðja hana heils hugar. Smith hikar ekki við að skoða það skref
sem siðfræðilegt val:
Ef áhorfandinn á að taka sér stöðu með persónu verður hann
að telja að hún hafi siðferðilega tdirburði yfir aðrar persónm- í
sögunni (eða sé að einhverju leyti betid en þær). Ahorfandiim
fær samúð með persónunni sem byggð er á þessu mati (eða
andúð ef matið er neikvætt) og bregst tdlfinningalega við að-
stæðum sem hans persóna hans er sett í samkvæmt þessu. Eg
hef notað hugtakið „stuðningur“ að hluta til vegna þess að það
sameinar hvort tveggja, mat og hrifningu.10
í öllum kvikmyndum má þannig finna siðfræðilega heimsnnnd þar sem
ein lífsskoðun er betri en önnur að matd áhorfenda.
Jennifer Bell bendir á að alls konar áhugaverðar spmningar vakna ef
við trúum þessum kenningum Smith um að samsömun við persónm í
kvikmynd feli í sér siðfræðilegt val. Þannig er vel hægt að hugsa sér að
áhorfandi geti tekið sér stöðu með persónu í ákveðnum átökmn án þess
Murray Aí. Smith: Engaging Characters, Oxford University Press, Oxford, 1995,
bls.188.
5 2
10