Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 32

Bergljót Soffía Kristjánsdóttir
líkama sinn - hálfhulinn eða afhjúpaðan - eða hótanir til að hafa betur í
viðureign sinni við Þorkel.
Niðurskurður söguefnis og skallar í atburðarás valda þth að sýnilegar
ástæður f\TÍr miskhð persóna verða færri og stígandi breytdst. Það á ekki
síst við um skiptd Gísla og Þorkels en einnig Gísla og Þorgríms. I Utlag-
anum kemur hvergi ffam að Þorkell hafi flutt að Sæbóli eftir skraf As-
gerðar og Auðar og sú ályktun verður naumast dregin af myndinni einni.
Þegar við það bætist að ‘forsaga’ þeirra bræðra er ekki sögð - Þorkell
flytur flnsta sinni frá Gísla eftir víg Bárðar/Kolskeggs - er horfin mikil-
væg tvítekning og stigmögnun ágreinings. A svipaðan hátt skortir nokk-
uð á rök íyrir vaxandi spennu milli Þorgríms og Gísla af því að Gísli ögr-
ar ekki goðanum með trúskiptum/hvarfi ffá blótum.
Reynt er að vega upp einfaldanir og óskýrleika af þessu tagi með þth
að láta ýmsar persónur eiga annan hlut að atburðum en í fornsögunni.
Þannig eru átök stríðandi aðila gerð beinni og opinskárri og áherslum
breytt. Þorkatli og Vésteini er til dæmis teflt saman í náthgi þegar Vé-
steinn kemur sjálfur með gjafir sínar að Sæbóli - en ekki Gísli og nafn-
arnir Þorkell auðgi og Þorkell Eiríksson. Við útferð Þorgríms er Þórdís
einnig látin ganga til Gísla og hnýta í hann en í fornsögunni víkur hún
hvergi orði að honum.
I Utlaganum virðist rík tilhneiging til þess að setja einstakt traust á
orð. Þau tjá ekki aðeins hug persóna hverrar til annarrar heldur varpa
ljósi á gengna menningu og atburðarás. Ymsar persónur eru látnai' stag-
ast á orðinu ‘bróðir’ til að ljóst sé hve ættin er mikilvæg í samfélagi sög-
unnar. Af stuttu reiðiávarpi sem Vésteinn heldur á Sæbóli má ráða að
manni sé sýnd óvild ef gjöfum hans er hafhað. Auður útskýrir hefndar-
skylduna lauslega fyrir áhorfendum og Þórði huglausa er hún skipar
honum að taka spjótið úr sári Vésteins, en í veislunni á Sæbóli setur Þor-
grímur goði á tölur um hvað híbýli hans séu miklu stærri en Gísla. Hið
síðasttalda er eitt af fáum dæmum um að þjóðfélagsstaða sé nýtt til að
skýra átök persóna. Brot úr Eddukvæðum sem persónur þylja eða eru
sungin í fornurn stíl, meðan atburðum findur fi'am, miðla hins vegar
andblæ genginna tíma.
Stundum eru orð eða málgjörðir látin koma í stað atburða sem felld-
ir em niður - svo einkennilegt sem það kann að virðast þegar rituð ffá-
sögn er löguð að táknkerfi kvikmyndar. Sem dæmi um það má taka víg
Bárðar (Kolskeggs). I fornsögunni gefur það lesendum tilefni til að
3°