Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 77

„Djöflaeyjan ... vektir allt liðið úr Thulekampinum upp til nýs lífs ... “
ffamt því sem faglega er unnið að endursköpun fortíðarinnar og nostr-
að við ytri umgjörð í ýmsum efnum.
A káputexta bókarinnar Djöflaeyjan, samsettu útgáfunnar frá 1996,
segir í kynningu:49 „Nú hefur kvikmyndaskáldið Friðrik Þór Friðriksson
tekið höndum saman við sagnaþulinn Einar Kárason og útkoman er
glæsilegt listaverk, kvikmyndin Djóflaeyjan, sem vekur allt liðið úr
Thulekampinum upp til nýs lífs og við sömu vinsældir.“ Og þetta er það
sem hefur gerst. I kvikmyndinni er skapaður nýr heimur á grunni þess
sem er að finna í bókunum. I þeim efnum nýta leikstjóri og handritshöf-
undur sér hið listræna frelsi. Enda er Djöflaeyjan auðvitað ekki heimild-
armynd um Kfið í braggahverfum Reykjavíkurd0 Hún er skáldskapur
þótt sumar söguhetjumar séu sagðar „eiga sér raunverulegar fyrirmynd-
ir í kostulegu mannhfi braggahverfa Reykjavíkur á 6. áratugnunT eins
og stendur á kápu myndbandsinsd1 Og bækurnar eru auðvitað ekki sagn-
fræðirit þótt þær bregði vissulega annars konar ljósi á hfið í herskála-
hverfunum en áður hafði yfirleitt tíðkast í skáldskapnum. Þegar Gulleyj-
an kom út ritaði t.d. Páll Valsson bókmenntafræðingur:s2 „Gulleyjan er
engin sagnfræði, þó hún kenni okkur að braggahverfm voru full af hfi en
ekki jafn skelfilegur bústaður og síðari tíma menn ímynda sér gjarnan.“
Þegar efni bókar er flutt yfir á hvíta tjaldið þarf eðlilega að sleppa
mörgu, einfalda mál, fækka persónum, forðast of miklar flækjur og laga
efnið að frásagnarformi og markmiðum kvikmyndarinnar. A hinn bóg-
inn er sú sýn á braggalífið sem myndin birtir fremur dimm, ljósu punkt-
49 Einar Kárason: Djöflaeyjan. Gulleyjan, káputexti.
50 Haustið 2001 var frumsýnd heimildarmyndin Braggabúar eftir Olaf Sveinsson sem
fjallar um líf braggabúa og byggir að mestu leytd á viðtölum við fimm fyrrum íbúa
herskálahverfa og einn fyrrum embættismann hjá Reykjavíkurborg. Myndin sem þar
var dregin upp gerði að verkum að Djöflaeyjan virtist bhkna í samanburðmum í hug-
um sumra áhorfenda, alltént komst kvikmyndagagnrýnandi Morgunblaðsins svo að
orði í umfiöllun sinni um heimildarmyndina: .Alyndin sem dregin er upp af bragga-
lífinu í Reykjavík [í heimildarmyndinni] ... er heldur hráslagalegri en sú sem birtist
kvikmyndaunnendum svo eftirminnilega í Djöflaeyjunni sem byggð er á skáld-
sögu[m] Einars Kárasonar ... A meðan síðameíhd verkin drógu upp htríka mynd,
sveipaða fortíðarrómantík, af ástum, erfiðleikum og skaphita efdrminnilegrar fjöl-
skyldu í einu af mörgum óæðri braggahverfum bæjarins, er Braggabiíar eins og blaut
tuska framan í sögulegt minnisleysi og velmegun, a.m.k. yngri kynslóðar Islend-
inga.“ - Heiða Jóhannsdóttir: „Saga fátæktar og úrræðaleysis." Morgunblaðið 28.
sept. 2001, bls. 23.
51 Friðrik Þór Friðriksson: Djöflaeyjan. [Myndband], káputexti.
52 Páll Valsson: „Einar Kárason, Gulleyjan‘\ bls. 335.
75