Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 31

ERLENT
Carvalho. „Ég hef engar sannanir fyrir því
hverjir hafa staðið að samsæri gegn mér
og félögum mínum þótt ýmsar vísbend-
ingar liggi í augum uppi“, sagði síðasti
byltingarmaðurinn í viðtali við Þjóðlíf.
Otelo var handtekinn árið 1984 og síðar
dæmdur í sautján ára fangelsi fyrir að vera
foringi hryðjuverkahópsins FP 25. FP 25
banaði á öðum tug manna í hryðjuverkum í
upphafi þessa áratugar. Hann var um þetta
leyti formaður vinstriflokksins FUP og fór
ekki dult með þær skoðanir að nýrrar bylt-
ingar væri þörf í Portúgal. Dómurinn yfir
Otelo var mjög umdeildur á sínum tíma og
raunar klofnaði rétturinn. Hluta dómsins var
hrundið fyrir skömmu enda þótti sannað að
hann bryti í bága við stjórnarskrá landsins.
Ýmislegt í honum þykir orka tvímælis, með-
al annars að hann er dæmdur fyrir að bera
siðferðislega ábyrgð á hryðjuverkunum.
„Ég er pólitískur fangi. Stjórninni tókst
ekki að uppræta hryðjuverk og óttaðist
slæmt orðspor sitt erlendis. Ég hef engar
sannanir fyrir því hverjir hafi staðið að sam-
særi gegn mér og félögum mínum þótt ýmsar
vísbendingar liggi í augum uppi. Jafnt hægri
menn í Sósíaldemókrataflokknum sem
kommúnistar höfðu ímugust á mér og margt
bendir til þess að þeir hafi átt hlut að máli.
Aðalatriðið er þó að ég hef hvorki á einn né
annan hátt tekið þátt í hryðjuverkum. Það
eina sem hægt er að saka mig um er að hafa
ekki gert mér grein fyrir að FP 25 sótti félaga
innan raða flokks míns.“
Af viðtölum við málsmetandi menn í Port-
úgal er ljóst að talsverðar líkur eru á því að
Otelo verði látinn laus á næstunni. Miguel
Estevez Cardoso, ritstjóri vikublaðsins O
Independente sagði í samtali við Þjóðlíf að
miklar líkur væru á að samþykkt yrði sakar-
uppgjöf honum til handa. Ritstjórinn sem er
langt til hægri í stjómmálum lýsti aðdáun á
byltingarmanninum ósveigjanlega en sagði
að enginn vafi væri á því að hann væri sekur
og því rangt að láta hann lausan.
Mario Soares forseti Portúgals sem átti
þátt í því í forsætisráðherratíð sinni að fang-
elsa Otelo, lét einnig vinsamleg orð falla um
Otelo í viðtali við Þjóðlíf en kallaði hann
„óraunsæjan rómantíker". „Otelo var ein af
hetjum byltingarinnar. Persónulega hefur
okkur alltaf komið vel saman. Honum var
falin mikil ábyrgð eftir byltinguna en er
stefna hans varð undir urðu honum á
heimskuleg mistök. Auðvitað neitar hann
því að hafa átt aðild að FP 25 en í fórum hans
fundust gögn, þar á meðal dagbók, þar sem
hann segir frá ólöglegu athæfi. Það er erfitt
að trúa Otelo þegar hann segir að þetta hafi
verið einhvers konar skáldskapur.“ Á Soar-
es er hins vegar að skilja að hann vildi feginn
að Otelo yrði látinn laus þótt hann segi það
ekki berum orðum. Það er hins vegar ekki í
hans valdi að veita sakaruppgjöf heldur port-
úgalska þingsins.
Þótt Otelo de Carvalho hefði hlotið 18 af
hundraði atkvæða í forsetakosningum — og
var þó ekki studdur af neinum stjómmála-
íslensk kona í hringiðu portúgalskra stjórnmála
„Klukkan var sjö að morgni. Ég var að búa
dóttur mína í skólann þegar kennslukonan
hringdi og sagði mér að herinn hefði gert
uppreisn um nóttina.“
Það er Kristín Thorberg Sá Machado sem
hefur orðið og rifjar upp atburðina fyrir
fimmtán árum þegar blómabyltingin í Port-
úgal braust út. Hún hefur verið búsett í Port-
úgal í 27 ár og fylgst náið með stjórnmálum
þar enda er eiginmaður hennar málsmetandi
maður í portúgölsku samfélagi, einn stofn-
enda flokks miðdemókrata, um tíma utan-
ríkisráðherra, frambjóðandi til embættis for-
stjóra UNESCO og forstöðumaður eins
þekktasta listasafns Portúgals.
„Maðurinn minn trúði mér ekki þegar ég
sagði honum frá þessu og hafði þá einnig
heyrt tilkynningu í útvarpinu. Hann hélt að
ég hefði misskilið tíðindin. Þrátt fyrir út-
göngubannið þyrptist fólk út á götur og
óskapleg gleði ríkti. Það hafði verið búist við
að stjórnin yrði sett af, en þegar það loksins
gerðist trúði maður því varla.“
Kristín minnir á að almenningur hafi verið
orðinn langþreyttur á nýlendustríðunum
sem staðið höfðu í 14 ár auk skorts á lýðrétt-
indum. Fyrstu tvö árin eftir byltinguna voru
„erfið" eins og Kristín orðar það. Eiginmað-
ur hennar átti undir högg að sækja í starfi
sínu sem einn af forstöðumönnum Gulberti-
ansafnsins og um tíma urðu hjónin að flýja
Lissabon vegna ofsókna. „Kommúnistarnir
voru að reyna að koma sínum mönnum að og
reyndu að bola manninum mínum frá. Hon-
um tókst um síðir að hreinsa sig af ásökunum
þeirra og fá starfið aftur.“
Á Kristínu er hins vegar að heyra að Port-
úgal sé á uppleið á flestum sviðum. Það svíð-
ur henni hins vegar sárt að lítt virðist gert til
að kynna ísland í Portúgal. „Þegar Vigdís
forseti heimsótti Portúgal var lýst yfir vilja til
að koma á menningarsamskiptum en það
flokki — urðu heldur fáir innan Portúgals til
að veita honum liðsinni er dómur féll yfir
honum.
Á alþjóðavettvangi hefur hins vegar verið
barist fyrir málstað hans. Ramsay Clark,
fyrrum dómsmálaráðherra Bandaríkjanna,
þekktir baráttumenn fyrir mannréttindum,
þingmenn á Evrópuþinginu og innan Portúg-
als Eanes, fyrrum forseti, hafa lagt honum
lið. Á síðustu mánuðum, einkum eftir að
hluta dómsins var hrundið hefur hreyfing
komist á mál hans í Portúgal. Otelo sjálfur
lætur að því liggja að ástæðan sé einkum að
það sé óþægilegt fyrir stjórnina að hafa póli-
tískan fanga og meira að segja byltingarhetju
í fangelsi á hæpnum forsendum.
En hafa skoðanir Otelos breyst á þeim
tæpu fimm árum sem hann hefur setið í fang-
elsi? „Nei, ég er enn sannfærður um að halda
hefði átt áfram á þeirri braut sem mörkuð
var í byltingunni. Á þeim 19 mánuðum sem
byltingarástandið varði gerðust ótrúlegir
hlutir, alþýðufólk tók málin í sínar eigin
hendur. Ég er enn fylgjandi því beina, milli-
liðalausa lýðræði sem við komum á með
kosningum til ráða (sovéta) verkamanna,
bænda og hermanna. Það voru hins vegar
þversagnir í byltingarhreyfingu hersins.
Þegar vitundarvakning varð meðal alþýð-
unnar misstu margir foringjanna móðinn og
tóku að óttast um stéttarforréttindi sín. Bylt-
ingin var svikin."
Otelo er viss um að hann verði látinn laus
áður en langt um líður. Og hvað þá? „Ég ætla
að berjast fyrir því að endurheimta mannorð
mitt. Ég hef hins vegar lært af reynslunni og
ætla ekki að stofna stjórnmálaflokk heldur
sinna sögulegri skyldu minni og skrifa um
byltingarreynslu mína.“
Árni Snævarr/Tomár
hefur lítið orðið úr framkvæmdum — og það
er slæmt, því fáir þekkja til íslands hér —
þrátt fyrir allan saltfiskinn."
ÁS/Lissabon
Portúgal í tölum
íbúafjöldi: 10,3 milljónir
Þjóðarframleiðsla á mann: 3.677
dollarar (1987)
Hagvöxtur: 4-5% síðustu 2 ár
Verðbólga: 10% (1988)
Atvinnuleysi: 6,6%
Atvinnuskipting: Iðnaður 22%,
Landbúnaður 22%, Annað 43%
Ólæsi: 15%
Æðri menntun: 11% íbúa (EB meðal-
tal 25%)
Framhaldsmenntun: 40% (EB með-
altal 95%)
31