Frjáls verslun - 01.10.2012, Side 111

FRJÁLS VERSLUN 11. 2012 111
1. Hvernig metur þú
horfurnar á árinu 2013?
Á árinu 2013 mun hin erfiða
skuld staða þjóðarbúsins halda
áfram að móta efnahagslífið
eins og verið hefur undanfarin
ár. Að frátöldum óhjákvæmileg­
um afskriftum tapaðra skulda
hefur sorglega lítið miðað í
lækk un skulda þjóðarbúsins frá
árinu 2009. Fyrirtæki og heimili
hafa að vísu greitt niður skuldir
í nokkrum mæli. Það átak hefur
hins vegar farið fyrir lítið vegna
gríðarlegs hallarekstrar ríkis­
sjóðs upp á yfir 400 milljarða
króna eða nálægt 25% af VLF
á sama tímabili. Skuldsöfnun
ríkissjóðs er sennilega alvarleg­
asti efnahagsvandi þjóðarinnar
um þessar mundir og helsta
ástæðan fyrir því að alþjóðleg
matsfyrirtæki hafa ekki treyst
sér til að hækka matið á láns­
hæfi Íslands í næstum fjögur ár.
Að gefnum þeim takmörkum
sem hin erfiða skuldstaða
setur eru þeir þættir sem
ráða mestu um efnahagshorf­
urnar á árinu 2013 (i) ytri
skil yrði þjóðarbús ins, (ii) innri
framleiðslu skilyrði þess, ekki
síst staðan á vinnu markaði og
(iii) sú efna hags stefna sem fylgt
verður. Fyrirsjáan legt er að ytri
skilyrði þjóðar búsins verða slök
á árinu 2013. Ljóst er að óróleiki
á vinnu markaði fer vaxandi og
gæti hæg lega leitt til truflana og/
eða óraun hæfra launahækkana.
Þessi atriði benda til þess, að
öðru óbreyttu, að hagvöxtur á
árinu verði minni en spáð hefur
verið, jafnvel undir 2%, og verð ­
bólga meiri.
Mesta óvissan á árinu 2013 er
um efnahagsstefnuna. Efna­
hags stefna núverandi ríkis­
stjórnar hefur dregið þrótt úr
atvinnulífinu, hamlað hagvexti
og þrengt hið efnahags lega
svigrúm þjóðarinnar enn
frekar en orðið var. Á fyrri hluta
næsta árs, sennilega apríl,
verða al þingiskosningar. Sigri
stjórnarandstaðan í þeim kosn­
ingum verður eflaust tekin upp
önnur og vonandi miklu skyn­
samlegri efnahagsstefna. Áhrifa
þeirrar efnahagsstefnu mun
hins vegar ekki gæta nægilega
snemma til að breyta miklu um
efnahagslega niðurstöðu ársins
í heild. Hún getur hins vegar
þýtt breytingu í þróunarstefnu
efnahagslífsins þannig að betur
gangi á síðari hluta ársins og
að árið 2014 og næstu ár verði
framvinda efnahagsmála mun
vænlegri en nú horfir.
2. Hvaða mistök voru
gerð á árinu 2012?
Mestu efnahagsmistök ársins
2012 eru að haldið skuli hafa
verið fast við efnahagsstefnu
sem er í grundvallardráttum
röng. Þessi stefna einkennist
af (i) óhóflegri skattheimtu
en jafnframt aðhaldsleysi og
halla rekstri í ríkisfjármálum,
(ii) viðamiklum forneskjuleg­
um gjaldeyrishömlum sem
brengla efnahagslífið og
hamla framþróun þess, (iii)
alvar legum atlögum að helstu
grunnatvinnuvegum þjóðarinn­
ar og (iv) oftrú á ríkisforsjá og
miðstýringu. Við þessa röngu
stefnu bætist síðan alvarleg og
vaxandi sjálfsblekking ríkis­
stjórnarinnar um stöðu íslenskra
efnahagsmála og sú árátta
henn ar að kynda sífellt undir
báli ágreinings um mál sem eru
í eðli sínu stórmál en eru hvorki
tímabær né hafa nægan stuðn ­
ing þjóðarinnar.
Afleiðing þessarar stefnu
er að hagvöxtur hefur hafist
síðar og orðið miklu minni og
þrótt lausari en efni stóðu til í
upphafi. Því situr þjóðin enn í
dýpstu og lengstu kreppu lýð­
veldistímans. Í millitíðinni hefur
ríkissjóður hrúgað upp skuldum
sem bæst hafa við mjög
alvar l ega erlenda skuldstöðu
þjóðarinnar. Atvinnulífið er í
dróma vegna óhóflegrar skatt­
heimtu, viðamikilla gjaldeyris­
hafta og óvissu um framtíðina.
Úlfúð og ágreiningur er ríkjandi
í samfélaginu þegar mest á
ríður að taka höndum saman
við að leysa hinn alvarlega
skuld a vanda þjóðarinnar.
3. Hvað var það jákvæða
á árinu 2012?
Fátt jákvætt gerðist í íslensku
efnahagslífi á árinu 2012. Ríkis­
stjórnin hélt áfram að keyra
efnahagsstefnu sína með þeim
afleiðingum sem að ofan er lýst.
Tiltölulega máttlítill hagvöxtur
sem einkum var knúinn af
útflutningsatvinnuvegunum
og úttekt séreignarsparnaðar
heimila hélt áfram. Vísbend­
ingar eru hins vegar um að á
síðari hluta ársins hafi dregið úr
þessum áhrifum og hætt er við
að hagvöxtur ársins í heild verði
mun minni en spáð var um hríð,
jafnvel undir 2%.
Það jákvæðasta á árinu er
að það hefur molnað undan
stuðn ingi við ríkisstjórnina á
al þingi og í samfélaginu. Afleið ­
ingin er að ríkisstjórninni hefur
ekki tekist að koma ýmsum af
sínum skaðlegu stefnumálum í
gegn. Það er þakkarvert. Þótt
efnahagsvandinn sé brýnn og
mikilvægt að á honum sé tekið
af festu og skynsemi er stefna
þessarar ríkisstjórnar þannig að
aðgerðarleysi hennar á flestum
sviðum er skárra en athafnir.
4. Hvaða fjögur skref er
brýnast að taka á árinu
2013?
Það sem mikilvægast er að
gera á árinu 2013 er að taka
upp skynsamlega efnahags­
stefnu og það sem fyrst. Fjórir
veigamestu þættir þeirrar efna ­
hagsstefnu eru að:
1.­ Lækka skatta.
2.­ Fjarlægja gjaldeyrishöft in.
3. Skapa­á­ný­traust­milli­
at vinnulífs og ríkisvalds
þannig að fjárfestingar
og­önnur­uppbygging­
efna hags lífsins geti
­hafist­á­nýjan­leik.
4.­ koma­rekstri­ríkissjóðs­
á heilbrigðan grund-
völl. Það verður aðeins
gert­með­sparnaði­og­
aðhaldi í samræmi við
raun verulegan efna hag
íslands.­
Efnahagsstefnan röng
Ragnar Árnason, prófessor
í hagfræði við HÍ:
Ragnar Árnason.