Þjóðlíf - 01.12.1990, Qupperneq 38

MENNING
MENNINGARARFUR OG
GERMANSKAR DYGGÐIR
Páttur úr sögu Arthúrs Björgvins Bollasonar „Ljóshœrða villidýrið“
Lærifeður þessa tíma lögðu drjúgan
skerf af mörkum til að vinna æsku-
lýðinn til fylgis við nasismann. Viðleitni
þeirra til að innræta nemendum sínum
rérra trú lýsir sér glöggt í þeim tímaritum
um uppeldis- og kennslumál, sem prentuð
voru í Þýskalandi á þessum árum. I nóv-
ember 1933 var mánaðarrit nasistasam-
taka þýskra kennara helgað kennslu í ger-
mönskum og norrænum bókmenntum. í
þessu riti er margt hnýsilegt.
I grein um „norrænan sagnaheim og skól-
ann“ er þess getið, að Þjóðverjar hafi ávallt
tengt norrænan anda og norrænt eðli við
hetjuskap og „karla, sem voru tröll að
vexti“.
Höfundur kvartar undan því, að nem-
endur viti alltof lítið um þá tröllslegu
garpa sem lifðu á íslandi til forna. Þeir séu
að vísu mataðir á þeim fróðleik, að til séu
spúandi eldfjöll og gjósandi hverir í þessu
merka landi, auk þess sem þeir þekki
nafnið á höfuðborginni, Reykjavík. Hins
vegar sé mál til komið að gera nemendum
grein fyrir því, að ísland sé „heilög fóstur-
mold allra germanskra þjóða“. Höfundur
víkur fáeinum orðum að menningar- og
listalífi Islendinga á þess-
ari öld, einkum þó og sér í
lagi lífsvisku íslenskra
sveitabænda, sem eru
sagðir rækja þá heilögu
skyldu sína af kostgæfni
„að læra og hafa yfir
Eddukvæði og íslend-
ingasögur líkt og guð-
spjöllin“. Það hljóti að
vera mikil lyftistöng fyrir
þýska æsku, „sem á að
vera alin upp í heiðar-
leika, fórnfýsi, tryggð og
skyldu við föðurlandið,“
ef kvæði og sögur íslend-
inga fái stærra rúm í
kennslunni.
Kennarar eigi að leitast við að innvígja
nemendur sína í hetjuöld íslendinga, upp-
lýsa þá um mannlíf og náttúru eyjunnar til
forna og hjálpa þeim að skilja þau líkindi
sem séu með vígaferlum íslenskra víkinga
sögualdar og „bardögum okkar eigin
tíma“. Höfundur telur Eddukvæði og
Völsungasögu kjörið efni til að vekja
hetjulund og dálæti nemenda á sínum eig-
in kynþætti.
Þýskum stúlkum gæti að vísu þótt nóg
um bardagagleði og róstur germanskra
kappa. Þess vegna leggur höfundur til, að
í kvennaskólum verði lesnar sögur af
Auði, Bergþóru og öðrum germönskum
eðalkvinnum til að telpur kynnist „þeim
háleitu dyggðum...sem formæður okkar
voru gagnteknar af.“ Auðvitað veltur
mikið á því, að efnið sé tilreitt á réttan
hátt. Höfundur stingur upp á því, að efnt
verði til hátíðlegra „Eddukvölda“ í skól-
um landsins, þar sem nemendur eigi þess
kost að hlýða á vel valda lesara kyrja hin
germönsku gullaldarkvæði. Það varðar og
miklu að kennarar geti glætt áhuga nem-
enda á norrænum stefjum. Lærifeðurnir
verði að lifa sig sjálfir inn í efnið til að geta
tendrað germanskan neista í brjóstum
nemenda sinna. Allt velti á því, að þeir
flytji nemendum hin fornu stef af hrifn-
ingu og ástríðu, enda sé það nauðsynlegt
til að hetjurnar fornu verði ungum Þjóð-
verjum lifandi fyrirmyndir til eftir-
breytni.
Það var einlæg sannfæring þeirra
menntafrömuða, sem lögðu orð í þennan
belg, að Þriðja ríkið kæmist ekki af án
norrænna fornbókmennta. Þær væru
máttugt og nauðsynlegt verkfæri til að
leiða nemendur í allan sannleik um dýpt
og göfgi germanskrar sálar. Kennarar
yrðu sjálfír að fá sér vænan teyg „úr Mím-
isbrunni" og „fylla sál sína germönskum
anda“. Að loknu slíku „sálarbaði" hefðu
þeir ekki lengur þörf fyrir kennsluskrár og
tilskipanir yfirvalda: ... „þá munu orð
Hávamála sannast: funi kveikizt af funa.“
Og þegar þýskir kennarar eru komnir í
ham og búnir að gefa sig Eddu-algleymi á
vald, finna þeir rétta hrynjandi kvæðanna.
„Mál forngermönsku kvæðanna, og sér í
lagi Eddunnar, líður ekki áfram með hug-
næmu danslagi, heldur með hörðum og
föstum skrefum þrautþjálfaðs bardaga-
manns. Þessa verður
flytjandinn að gæta.“ Það
er einnig mikilvægt að
nemendur skilji ger-
manska tryggð forn-
manna réttum skilningi:
„Tryggir voru menn
aðeins ættingjum sínum,
fóstbræðrum og sjálfskip-
uðum foringjanum, en
fyrir þá tryggð gengu
menn líka í dauðann.“
f þessum glefsum úr
tímariti nasistasam-
taka kennara má ráða, að
þýskir skólamenn vildu
gera veg íslenskra forn-
bókmennta sem mestan.
Ljóshærða villidýrið
Bókin Ljóshæröa villidýrið eftir Arthúr Björgvin Bollason, fjallar um hetju-
dýrkun nasista og dálæti þeirra á íslenskri menningararfleifö, —tenging-
ar við norrænan sagnaarf og upphafningu aríska kynstofnsins í Þýska-
landi. Segja má aö kveikjan aö þessari bók hafi veriö greinaskrif Arthúrs
Björgvins í Þjóölífi fyrir nokkrum árum, þegar hann m.a. skrifaði um
pílagrímsför nasistatil Íslands1936. Meðfylgjandi þátturerúrbókarkafla,
sem ber heitið „Germanska fyrir byrjendur". í lokaköflum bókarinnar
segir Arthúr Björgvin frá menningarsamskiptum íslendinga og Þjóðverja
á nasistatímanum, og segir í formála aö þar muni margt vekja furöu
Islendinga... í bókinni er fjöldi mynda, sem undirstrika forkostulegar
hugmyndir nasista um glæsileika og yfirburði hins aríska kyns. Þar eru
einnig nokkrar sögulegar Ijósmyndir af menningarsamskiptum íslend-
inga og þýskra nasista.
38 ÞJÓÐLÍF