Frjáls verslun - 01.04.2011, Side 65

FRJÁLS VERSLUN 4.tbl.2011 65
aukin opinber afskipti
og pólitískar úthlutanir aflaheimilda
kvótakerfið – bitbein þjóðarinnar
Kvótakerfið var innleitt á sínum tíma árið 1984 af illri nauðsyn. Það kom til vegna þess að veitt var of mikið og ástand
fiskstofn anna var ekki í góðu lagi. Það varð
vissulega mikil friðun á miðunum eftir
að breskir togarar hurfu héðan í kjölfar
útfærslu landhelginnar 1975 en landsmenn
voru hins vegar fljótir að byggja upp stóran
og öflugan togaraflota og þegar komið var
fram á níunda áratuginn var staðan þannig
að þorskstofninn var ofveiddur og ástand
annarra helstu botnfiskstofna var ekki
gott,“ segir Jóhann Sigurjónsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunarinnnar.
Hann segir að langan tíma hafi tekið að
koma aflamarkskerfinu í það horf að hægt
væri að ætlast til þess að það gæti skilað
tilætluðum árangri. Alls konar glufur hafi
verið á kerfinu og þær hafi verið nýttar til
hins ýtrasta. Þá hafi framkvæmd fisk veiði­
stjórnunarinnar alls ekki verið nógu mark­
viss framan af og ákvörðun um aflamark
hafi oftar en ekki verið illa fylgt eftir og því
farið verulega á skjön við ráðgjöf Hafrann­
sóknastofnunarinnar.
„Undanfarna tvo áratugi hefur kerfið þó
verið að styrkjast og framkvæmdin sömu ­
leiðis. Þetta á sérstaklega við um sl. áratug.
Sókn í flesta okkar nytjastofna hefur á
því tímabili tekið mið af ráðgjöf okkar
og aflamarkskerfið, sem stjórntæki til að
stýra sókninni, er farið að virka mun betur.
Því er þó ekki að leyna að við hefðum
getað náð fram meiri afrakstri úr einstaka
stofnum með því að stilla sókninni betur í
hóf en gert hefur verið. Fyrir því eru ýmsar
ástæður, en heilt yfir má segja að sóknin
hafi verið innan marka.“
friðunaraðgerðir virðaSt vera
farnar að Skila árangri
„Við mat okkar á skynsamlegri sókn höf um
við ekki síst horft til fiskveiðidánar tíðni.
Hún hefur verið of há hjá þorskinum um
langt árabil. Á árunum 1995­1996 var tekin
upp svokölluð aflaregla fyrir þorskveiðar
en hún miðar við að veiða sem svarar 25%
af veiðistofninum eins og hann mælist á
hverjum tíma, þ.e. fjögurra ára eða eldri
fiskur.
Því miður reyndist Hafrannsóknastofn­
unin ofmeta ástand þorskstofnsins á árun­
um fyrir síðustu aldamót. Þetta, auk afla
umfram aflamarks, leiddi til þess að í stað
25% veiðihlutfalls þá hafði sóknin farið
vel yfir 30%. Afleiðing þessa var sú að við
sáum enga aðra leið færa en þá að leggja til
á árinu 2007 að takmarka sókn í þorskinn
mjög verulega. Lagt var til að miðað yrði
við 20% veiðihlutfall og aflamarkið var
skorið niður í samræmi við það. Eftir þessu
hefur verið farið með þeirri undantekningu
að í janúar 2009 ákvað þáverandi sjávarút­
vegsráðherra að bæta 30 þúsund tonnum
við þorskkvótann.“
Að sögn Jóhanns virðist þessi síðasta frið­
unaraðgerð vera farin að skila marktæk­
um árangri því fiskveiðidánartala þorsks
er nú um stundir í sögulegu lágmarki og
fiskurinn fær betur að vaxa. Fyrir vikið
eru sjómenn farnir að verða meira varir
við stærri þorsk á miðunum. Meðalþyngd
botnfiskstofna hefur líka verið í lágmarki
mörg undanfarin ár, en það virðist vera að
breytast og fiskurinn að braggast.
„Þetta sýnir að aflamarkskerfi sem stjórn­
tæki getur virkað vel. Menn segja reyndar
að það sé meiri hvati til brottkasts á afla í
aflamarkskerfi en í sóknarmarki en það er
fráleitt hægt að afgreiða það mál með svo
einföldum hætti.“
megum ekki ganga of hart fram í
Sókn í StærSta fiSkinn
Jóhann segir að þótt vissulega þykist menn
sjá ýmis batamerki hvað varðar ástand
þorsk stofnsins sé rétt að stilla væntingum í
hóf og fagna ekki of snemma.
„Vandinn er ekki síst sá að þorskárgang­
arnir í byrjun aldarinnar eða frá 2001 til
2007 voru slakir eða frekar slakir. 2008 og
2009 eru miðlungsárgangar en 2010­árgang­
urinn mælist sem frekar slakur. Það er beint
samhengi á milli fjölda nýliða í árgangi eða
réttara sagt meðaltali árganga í veiðistofn­
inum og þess aflamagns sem óhætt er að
veiða.
Fjöldi nýliða í árgöngum á síðustu öld var
um 180 milljónir að meðaltali um nokkurra
áratuga skeið. Það var ávísun á 280 til 290
þúsund tonna árskvóta. Á árunum nú
eftir aldamótin var fjöldi nýliða hins vegar
ekki nema um eða undir 120 milljónum
að jafnaði en það jafngildir um 180 til 190
þúsund tonna kvóta.“
Hann bendir á að ein af helstu ástæðum
þess hve nýliðun hefur verið slök sé líklega
sú staðreynd að lítið hafi verið eftir af stór­
um og eldri þorski í stofninum.
„Það er staðreynd að stórar þorskhrygnur
hrygna yfir lengra tímabil en þær smærri
og þær skila frá sér miklu meira af hrogn­
um. Það er jákvætt vegna þess að það dreg­
ur úr líkum á því að hrygningin misfarist
vegna tímabundinna umhverfisaðstæðna.
Auk þess eru hrognin og síðan seiðin úr
stóru hrygnunum lífvænlegri en úr þeim
minni. Því er afskaplega mikilvægt að hafa
stórar hrygnur í stofninum.
kvótakerfið og
uppbygging fiskstofna
Því miður reyndist Hafrannsóknastofnunin ofmeta ástand þorskstofnsins á
árunum fyrir síðustu aldamót. Þetta, auk afla umfram aflamark, leiddi til þess
að í stað 25% veiðihlutfalls hafði sóknin farið vel yfir 30%.
Jóhann Sigurjónsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunarinnar:
Jóhann Sigurjónsson, forstjóri Hafrannsóknastofn-
unarinnar: