Frjáls verslun - 01.07.2011, Síða 6

6 FRJÁLS VERSLUN 7.tbl.2011
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Augl_FrjalsVerslun_NMI_Frumkvodlasetur-NMI_210x297_Sept2011-PATHS.pdf 1 9/8/2011 3:05:11 PM
lEiðari
Halda mætti að rekstur bank­anna gengi vel miðað við hinn mikla hagnað þeirra eftir skatta. Á síðasta ári var hagnaður þriggja
stærstu bankanna 70 milljarðar eftir skatta og
vísbendingar eru um að hann geti orðið um
80 milljarðar á þessu ári. Auðvitað hafa allir
undrast þennan ofsagróða á sama tíma og
landsframleiðslan hefur hrunið um 11 til 12%
á tveimur árum, fjárfestingar eru sáralitlar,
atvinnuleysi í hæstu hæðum og ný útlán
til fyrirtækja og einstaklinga sáralítil. Þetta
heitir ekkert annað en ládeyða í atvinnulífinu
og verkefni flestra forstjóra hafa verið að
verjast; þ.e. að endurskipuleggja fjárhaginn
með bönkunum í stað þess að vera í stuði
og gera eitthvað. Til að bæta gráu ofan á
svart hækkar Seðlabankinn stýrivexti þegar
við skjögrum eftir botninum. Enginn skilur
peningastefnunefnd bankans í þetta skipti
frekar en fyrri daginn því kenn ingar segja
að vextir séu hækkaðir þegar fjárfestingar
eru orðnar allt of miklar og fjár austur banka
kominn yfir rauð strik og slá þarf á þensluna.
Þessu er ekki fyrir að fara á Íslandi og
furðuleg lyktnæmi að virtir hagfræðingar í
peningastefnunefnd finni þef af þenslu í lofti
en einn nefndarmanna, Gylfi Zoëga prófessor,
var þó á móti hækk uninni.
Hagnaður bankanna liggur fyrst og
fremst í þeim eignasöfnum sem bankarnir
tóku yfir með stórfelldum afslætti frá
gömlu bönkunum. Reksturinn sjálfur malar
ekki gull. Bankarnir mjatla inn hagnað af
eignasöfnunum með endurmati á þeim.
Gróðinn af eignasöfnunum hefur svo sem
legið fyrir frá því að upplýst var að nýju
bankarnir hefðu fengið eignasöfn gömlu
gjaldþrota bankanna með svo miklum af­
slætti að undrum sætti. Spurningarnar sem
vöknuðu á sínum tíma voru þær hvort lán­
takendur ættu að fá eitthvað af þessum
af slætti til sín – og þá líka þeir sem stæðu
ágætlega og væru í skilum í bönkunum; en
ekki bara þeir sem væru í greiðsluerfiðleikum.
En á það mátti enginn í bankaheiminum
og innan ríkisstjórnarinnar heyra minnst.
Einhverjir verða að borga og standa undir
uppbyggingu bankanna var viðkvæðið
þegar rætt var um niðurskurð lána og hvort
bankarnir ættu einir að sitja að afslætti
eignasafnanna. Í rauninni hefur mikil leynd
hvílt yfir eignasöfnunum sem eru helsta
peningamaskína bankanna.
Bankarnir fengu útlánasöfn á útsölu sem
bæði voru verðtryggð og gengistryggð. Eftir
dóm hæstaréttar hinn 16. júní 2010 þar sem
gengisbundin lán í íslenskum krónum voru
dæmd ólögleg kom í ljós að bankarnir voru
mjög tregir til að játa sig sigraða í þeim efnum.
Hrun bankanna og hrun krónunnar varð til
þess að gengisbundin lán tvö­ til þrefölduðust
í verði og bankarnir kröfðu fyrirtæki og ein­
staklinga um þær fjárhæðir þótt þeir hefðu
sjálfir yfirtekið lánin á útsöluverði og dómur
Hæstaréttar lægi fyrir. Forráðamenn stórra
fyrirtækja undruðust margir hverjir hvers
vegna bankarnir héldu sig svo stíft við þessar
kröfur eftir dóminn og hvort nýju bankarnir
væru að gera út á gengishagnað. Smátt og
smátt féllu fleiri dómar í sömu átt og bank­
arnir sáu að þeir yrðu að láta af kröfum sínum
um gengisbundnu lánin í krónum.
Þúsundir fyrirtækja og heimila búa hins
vegar við verðtryggð lán sem bankarnir
yfirtóku líka með miklum afslætti. Þessi
eignasöfn hafa einnig gefið vel af sér.
Verðtryggð útlán fjármálastofnana hafa
hækkað um 40% frá hruni vegna kostn aðar­
verð bólgu sem gengishrunið fæddi af sér. Þess
utan bera þessi verðtryggðu lán bankanna háa
vexti; í mörgum tilvikum í kringum 9%. Þess
ber þó geta að bankarnir eru einnig með mikið
af verðtryggðum innlánum sem jafnar hreinu
stöðuna að einhverju leyti. Það breytir því ekki
að verðtryggingin hefur skrúfað þessi eignasöfn
upp sem fengin voru með stórafslætti.
Erlendu kröfuhafarnir sem eiga Arion
banka og Íslandsbanka voru tilbúnir til að
eign ast svo stóra hluti í nýju bönkunum vegna
þess að þeir vissu sem var að eignasöfnin
hefðu verið tekin yfir af nýju bönkunum á
útsöluverði og þar lægi dulinn hagnaður við
að byggja upp eigið fé þeirra. Ella hefðu þeir
ekki komið inn sem hluthafar.
Bankarnir tóku yfir mörg af stærstu fyrir tækjum landsins eftir hrun – eða fengu þau í fangið eins og betra er
að orða það. Sárafá þessara fyrirtækja hafa
raunverulega verið seld þótt ætla mætti
annað af fréttum. Bankarnir eiga áfram
stóra hluti í stærstu fyrirtækjunum með
„nýjum eigendum“ sem yfirleitt eru með
talsverðan minnihluta í þeim. Það er helst
að lífeyrissjóðirnir hafi látið að sér kveða í
gegnum Framtakssjóð Íslands sem þeir eiga
með Landsbankanum.
Arion banki tilkynnti nýlega uppsagnir
á 57 starfsmönnum. Það þykja mikil tíðindi
og bankamenn eru eðlilega óhressir. Fleiri
uppsagnir eru í sjónmáli því íslenska banka­
kerfið er of dýrt miðað við þá ládeyðu sem
er í gangi og sameining tveggja af stóru
bönkunum verður að teljast líkleg.
Þrátt fyrir að rekstur bankanna hafi gengið
út á að ávaxta gömlu eignasöfnin og tregðast
í lengstu lög við að afskrifa hafa þeir engu
að síður stigið stór skref í þeim efnum og
nema afskriftir fjármálakerfisins núna yfir 600
milljörðum króna á lánum til fyrirtækja og
einstaklinga frá hruni. Þrátt fyrir það hagnast
bankarnir um 70 til 80 milljarða á ári eftir
skatta. Það segir sína sögu.
Eignasöfn bankanna fengin á útsölu gefa
vel af sér. Til þess var leikurinn gerður. Þau
mala gullið en ekki hinn hefðbundni rekstur.
Eignasöfn bankanna gefa vel af sér
Jón G. Hauksson
Eignasöfnin, sem
fengin voru með
stórafslætti,
gefa vel af sér.
Til þess var leik ­
urinn gerður. Þau
mala gull en ekki
hinn hefð bundni
rekstur.