Frjáls verslun - 01.03.2008, Blaðsíða 58

58 F R J Á L S V E R S L U N • 3 . T B L . 2 0 0 8
sér á strik eftir fall kommúnismans. Rúmenía
sat eftir.“
Mikið óunnið
En grundvöllur blómlegs atvinnulífs er góður
í Rúmeníu að mati Jafets. Fyrir stríð stóðu
landsmenn vel að vígi. Rúmenía er gott land-
búnaðarland og liggur vel við samgöngum.
Ströndin er við Svartahafið og Dóná rennur
í gegnum landið. Og Rúmenar eru gömul
menningarþjóð sem stóð jafnfætis öðrum
Evrópuþjóðum fyrir stríð.
„Það eru miklir möguleikar í Rúmeníu,“
segir Jafet. „Landið er ríkt frá náttúrunnar
hendi. Ferðaþjónusta á mikla framtíð. Rúm-
enar geta bæði boðið upp á góðar bað-
strendur og skíðalönd. Og þeir eru gömul
olíuþjóð sem á að geta orðið efnuð en mikið
verk er óunnið enn.“
Jafet og félagar hans að baki Gigant
Construct hafa sé möguleika á íbúðamarkaði
í höfuðborginni Búkarest. Húsnæðismark-
aðurinn er eitt svið sem lokkar að erlenda
fjárfesta. Framleiðslufyrirtæki hafa einnig
fengið augastað á Rúmeníu. Finnarnir hjá
Nokia eru til dæmis búnir að opna verk-
smiðju í landinu.
Mörg íslensk fyrirtæki
Mörg íslensk fyrirtæki hafa haslað sér völl þar
líka. Prentsmiðjan Oddi er dæmi um erlent
fyrirtæki sem keypt hefur í Rúmeníu. Oddi á
þar og rekur stóra prentsmiðju. Actavis hefur
fjárfest í lyfjagerð og Róbert Wessmann
á fjárfestingafélagið Salt Investments sem
hyggst standa að byggingarframkvæmdum
í Rúmeníu. Sama er með Askar Capital.
Margir erlendir fjárfestar hafa fengið auga-
stað á landinu núna á allra síðustu árum.
„Rúmenar eru mjög áfram um að fá
erlenda fjárfesta til landsins og þeir vilja
tengjast Evrópu og sérstaklega Norður-Evr-
ópu sem sterkustum böndum,“ segir Jafet.
„Að sama skapi er andúðin á Rússum og
óttinn við þá rótgróin.“
Engin lánsfjárkreppa
Gigant Construct byggir íbúðir fyrir fé fjár-
festa og fyrir rúmenskt lánsfé. Rúmenskir
bankar lána til bygginganna, langtímalán
með 6,9% nafnvöxtum. Jafet segir að fjár-
magn bankanna sé innlendur sparnaður. Því
hefur alþjóðlega lánsfjárkreppan í vetur ekki
bitnað á þeim.
Húsnæðisverð er að sögn Jafets um þriðj-
ungur þess sem er á Íslandi. Allur kostnaður
er að sama skapi lægri og einnig tekjur kaup-
enda húsnæðis. Þörfin fyrir nýtt húsnæði
er líka mikil. Jafet segir að í borgum eins
og Búkarest standi miklar en ónýtar íbúð-
arblokkir frá tímum kommúnista. Þetta eru
íbúðablokkir í sovéskum steinsteypustíl og
setja svip á borgirnar.
Mikið af ónýtum húsum
„Þetta voru illa byggð hús í upphafi og eru
núna mörg hver ónothæf og bíða niðurrifs,“
segir Jafet, ekki komi til álita að kaupa
þetta húsnæði og gera það upp. Húsin séu
einfaldlega ónýt. Sömu sögu er að segja um
verksmiðjur frá tímum kommúnista. Þær
verða flestar rifnar og lóðirnar teknar undir
nýbyggingar.
Jafet lýsir einnig vegakerfinu sem „köfl-
óttu“, bæði úti um land og í borgunum.
Hraðbrautir enda skyndilega og við taka
holóttir malarvegir. Í Búkarest er mikið
umferðaröngþveiti en nýtt kerfi léttlesta á
að leysa samgönguvandann í höfuðborginni.
Og í samgöngum er líka þörf fyrir erlenda
fjárfestingu.
„Það er gríðarlegt verk óunnið við að
hreinsa til í borgum eins og Búkarest og
byggja nýtt,“ segir Jafet. „Um leið fjölgar
fólki sem hefur ráð á að kaupa sér húsnæði.
Rúmenar, sem fluttu burt í atvinnuleit,
koma nú heim og þurfa húsnæði. Þetta er sá
markaður sem við einbeitum okkur að.“
Skriffinnskan lifir
Jafet segir margt úr stjórnkerfi kommúnista
hafi lifað af þrátt fyrir fall harðstjórans
Ceausescus. Þetta hafi átt sinn þátt í að fæla
erlenda fjárfesta frá, viðhalda stöðnun og
valda jafnvel afturför. Þetta er að breytast
hratt núna.
Fyrst eftir fall Sovétríkjanna urðu erlendir
fjárfestar fyrir áföllum víða í Austur-Evrópu
vegna þess að þess að eignaréttur þeirra var
ekki tryggur. Undirritaðir pappírar og samn-
ingar reyndust stundum einskis virði og maf-
íósar úr gamla valdakerfinu stálu bókstaflega
fjárfestingunni. Leikreglur viðskiptanna voru
ekki virtar.
Jafet segir að tryggur eignaréttur sé grund-
vallaratriði fyrir erlenda fjárfesta. Þjóðfélög
verði að virða leikreglur sem hafa mótast í
viðskiptum á mörgum öldum. Þar á meðal
sé virðingin fyrir einkaréttinum, virðing fyrir
að undirritaðir pappírar séu gildir, samningar
standi.
„Það er enn mikil og þung skriffinnska í
Rúmeníu,“ segir Jafet. „Þetta er þungt kerfi
sem menn verða að læra að vinna með. Núna
er það svo að samningar um til dæmis lóða-
kaup eru undirritaðir hjá „notarius puplicus“
sem hefur veðbækurnar og allar upplýsingar
um réttan eiganda lands. Og notarius undir-
ritar samninginn líka. Þetta á að tryggja
áreiðanleika í fasteignaviðskiptum.“
ESB-aðildin lífsnauðsyn
Jafet segir að rúmensk skriffinnska skili sínu
hlutverki þótt oft gangi hægt. Rúmenía hefur
að auki fengið gæðastimpil sem alvöru við-
skiptaland. Þessi gæðastimpill er aðildin að
Evrópusambandinu. Rúmenar komu þar inn
fyrir ári síðan.
„Aðildin að ESB tryggir að sömu leik-
reglur gilda í Rúmeníu og í öðrum löndum
Evrópu,“ segir Jafet. „Aðildin breytir allri
aðstöðu landsmanna. Hún opnar fyrir erlent
fjármagn og gerir það að verkum að erlend
fyrirtæki sækja til Rúmeníu með verksmiðjur
og fjárfestingar og Rúmenar fá aðstoð við að
byggja upp innviði landsins – leggja vegi,
bæta símakerfið og bara það að koma raf-
línunum í höfuðborginni í jörð. Í þessum
efnum skiptir aðstoð ESB sköpum.“
Jafet talar hér sem sannfærður Evrópu-
sambandssinni. Hvað þá með Ísland og
ESB?
„Þarna er ólíku saman að jafna,“ segir
Jafet. „Rúmenum er lífsnauðsyn að teng-
jast evrópsku efnahagslífi eftir stöðnunina á
tímum kommúnismans. Þetta er allt önnur
staða en á Íslandi.“
Komnir í ESB innan fimm ára
En samt. Jafet viðurkennir að hann hallast
stöðugt meira að ESB-aðild Íslendinga. Af
hverju?
j a f e t s . ó l a f s s o n