Tímarit Máls og menningar - 01.08.1940, Blaðsíða 32

118
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
að það er bita munur en ekki fjár, hvort þeir nota hann
til þess að hangsa og slæpast, spila og kjafta um ekki
neitt, eða til þess að skvetta í sig. Öruggasta leiðin til
þess að liafa hemil á sér við vín er ekki bláber afneitun,
heldur „lífsnautnin frjóa, alefling andans og athöfn þörf“
á öðrum sviðum. Hafi Jóhann með pörtum sumblað í
frekara lagi, sem eg vil ekki fortaka, mun ástæðan allt
af liafa verið sú, að ritstörfin voru honum þá i svipinn
torveld, vinnan gekk ekki nógu vel til þess að fullnægja
honurn, hann varð að svala lífsþorsta sínum í félagsskap
og var að bíða þess, að hann væri aftur fyrir kallaður
til þess að taka til starfa.
*
Eg þylcist hafa skilið það betur síðar en eg skildi það
meðan Jóhann lifði, að hann var í raun og veru alls ekki
rithöfundur að eðlisfari. Þetta kann að virðast gífurlegt
öfugmæli um mann, sem lét eftir sig önnur eins skáld-
rit og hlaut slíka viðurkenningu. Það er ekki heldur sagt
til þess að gera minna úr verkum Jóhanns. Þeirra gildi
er engu síður ótvirætt. Miklu fremur á eg við hitt, að
gera meira úr honum sjálfum í hlutfalli við verkin, og
þá mun sumum finnast það oflof. En eg skal reyna að
segja í fáum orðum, hvað fyrir mér vakir. Rithöfundur-
inn að eðlisfari er sá maður, sem getur sagt með Esaias
Tegnér, að hann hafi „eiginlega aðeins lifað meðan hann
var að yrkja“ eða skrifa. Slíkum mönnum er lífið sjálft
í raun réttri of ófullkomið til þess að uua við það, jafn-
vel stundum nokkurs konar skuggatilvera. I ímyndun
sinni skapa þeir sér nýjan himin og nýja jörð, þar sem
þeir eru konungar i ríki sínu og þvkir gott að vera. Um-
hverfið er þeim framar öllu athugunarefni, þar sem þeir
afla fanga í verk sín. Þeir eru eins og býflugurnar. Þær
vitja að vísu blómanna, en ekki til annars en sjúga úr
þeim liunangið. Þeirra sanna heimkynni er búið, þar sem
hunanginu er safnað sanian og komið haglega fyrir i
vaxhólfunum. Þeirn kemur ekki til hugar að sitja að ó-