Tímarit Máls og menningar - 01.08.1940, Side 51

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
137
Lýðræði í ekki mjög rúmri merkingu er það, að sam-
eiginlegum málum þjóðfélags ráði vilji meiri hluta þjóð-
arinnar eins og liann birtist við almennar, frjálsar kosn-
ingar, framkvæmdur af rétt kjörnum fulltrúum og fram-
kvæmdunum hagað eftir þeim reglum, sem þeir setja,
en þjóðinni gefst siðan kostur á við hverjar kosningar
að hafa áhrif á að breyta. Um lýðræði skilgreint á þenna
hátt getur okkur, fylgjendum næsta óskyldra stjórnmála-
flokka, komið saman -— og vonandi meira en að nafni til.
Þó að ýmsum okkar kunni jafnvel til skannns tíma að
liafa fundizt fátt um slíkt lýðræði — sumum fyrir það,
Iivers því væri vant, en öðrum þótt það um of ríflega
skammtað — ætla ég, að atburðir síðustu tíma liafi mátt
sannfæra okkur og margan hálfvolgan fylgjanda lýðræði-
isins um, hvað i húfi er, ef vikið er af grundvelli þess og
horfið til mótsetningar lýðræðisins: einræðisins í einu
formi eða öðru. Vissulega hafa þeir atburðir mátt gera
okkur umburðarlyndari við sjálfsagða ófullkomleika og
vankanta lýðræðisins, sem eru ekki vandfundnir: margvis-
legar mótsagnir þess varðandi ahnenn réttindi, seinagang-
ur, skriffinnska, orðaglamur, úlfúð og illdeilur, mála-
miðlanir, liálfverk í flestum efnum og spilling í mörg-
um greinum. Okkur hafa gefizt gildar ástæður til að minn-
ast þess, að þrátt fyrir alla sína veikleika, hefur lýðræðið
til þessa dags reynzt hvort tveggja í senn: öflugast í vörn
og þegar til lengdar lætur drýgst í sókn fyrir þeim mann-
réttindum, sem ein eru fær um að trvggja til nokkurrar
frambúðar friðsamlegt samfélag mannanna, er skilið eigi
að heita þjóðfélag — að ég' lali ekki um menningarþjóð-
félag. Og þegar öllu er á botninn hvolft, lofar lýðræðið
enn heztu um, að þjóðfélögin nái undir merkjum þess
lengst í átt þeirrar fullkomnunar, sem beztu og réttsýn-
ustu menn fyrr og síðar hefur drevmt um. Bezt horfir
þetta með þeim þjóðum, sem kalla má, að lýðræðishug-
sjónin sé í blóðið borin, sumpart og sennilega fyrst og
fremst vegna lyndiseinkunna þeirra, þ. e. skapfestu eða
10