Tímarit Máls og menningar - 01.08.1940, Síða 83

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
169
ut' þolað livaða harðrétti, sem er; hvaða dýflissu; myrkur og
kultli sakar þig ekki: fegurðin á ekki heima á jörðinni. En
eitt hásumarkvöld í hvítum þokum, við hðandi vatn og nýtt
túngl, þá lifir þú þetta undur, sem tilheyrir ekki einu sinni
efninu og á ekkert skylt við fallvaltleikann, þótt það birtist
i mennsku gervi; og öll orð eru dáin: þú átt ekki leingur heima
á jörðinni.“ Veturinn eftir flutti Reimar skáld honum þá fregn,
að Bera væri dáin. En Ljósvíkingurinn rak „aðeins upp snögg-
an lilátur, eins og hann vildi segja: nei, Reimar skáld, í þetta
sinn skal þér ekki takast að hafa mig að spotti, —“ og sagði:
„.... Fegurð himinsins getur ekki dáið. Hún mun ríkja yfir
raér að eilífu.“ Skönimu síðar, á páskadagsmorguninn, sást Ólaf-
ur Kárason stefna beint til fjalls, inn á jökulinn. „Barn hafði
hann staðið í fjörunni við Ljósuvík og horft á landölduna sog-
ast að og frá, en nú stefndi hann burt frá sjónum. Hugsaðu
um mig þegar þú ert í miklu sólskini. Bráðum skín sól upp-
risudagsins yfir hinar björtu leiðir, þar sem hún bíður skálds
síns. Og fegurðin mun ríkja ein.“
Eftir þessar tilvitnanir ættu öll orð frá mér að vera óþörf
um bókina. Þó sýna þær aðeins lítið hrot af fegurð hennar.
Ég hefði viljað bæta mörgum, mörgum við, sem ljúka upp ann-
ars konar sýnum. Það glitrar ails staðar í bókinni á eftirtekt-
arverða hluti, það er að lesa hana eins og ganga með vini sín-
um eftir fögru og fjölskrúðugu landslagi, hann bendir manni
allt af á nýja og nýja fegurð og sjálfur hrópar maður upp i
öðru hverju spori. Það er söngur í lofti og ilmur úr hverju grasi.
Það er ein hlið þessarar bókar. Jafnframt er hún þrungin
beiskri ádeilu, eins og fyrri bækurnar, ádeilu, sem hvergi missir
marks og nær til siðustu hluta, sem gerzt hafa, og jafnvel fram
i tímann.
Halldór dregur hér upp margar nýjar persónur, og tekst með
fáum strikum að gera mynd þeirra einkennandi skýra. Jasína
Gottfreðlína minnir að ferskleik á Sölku Völku. í tukthúsinu
koma fram sérkennilegar manntegundir, t. d. morðinginn og smá-
þjófurinn. Dómkirkjupresturinn er ágætur. Bera er að hálfu
leyti veruleg, að hálfu leyti draumsýn Ljósvíkingsins.
Margar fyrri persónurnar koma enn við sögu, Reimar skákl,
Þórunn úr Kömbum, að ógleymdum Pétri Þríhross, sém held-
ur sér ágætlega, brestur aldrei áhugamál og á nú að gera hann
að alþíngismanni. Annars er Sviðinsvík komin langt í baksýn.
Kýmni Halldórs og gamansemi er ómetanleg. Það er efni i
sérstaka ritgerð. Kemur skopið ekki sízt fram við aðalpersón-
una, sjálfan Ólaf Ivárason. En hvernig sem höfundurinn leikur
12