Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Side 44

218
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
vísu fyrir löngu týnt því orði og fengið önnur í staSinn. ÞaS er eitt
sem torveldir ættfærslu orSsins skáld aS ekki er fullvíst hvort þaS
hafSi a eSa á fyrir öndverSu. ViS segjum nú einlægt skáld. En
Færeyingar segja skald, og hendingar í vísum fornmanna benda til
aS sá hafi einnig veriS framburSur forfeSra vorra. „Skald á búS
til kalda“ kvaS Kormákur eitt sinn i vosbúS er fjöll voru alhvít af
snjó. Og HallfreSur vandræSaskáld lýkur svo vísu er hann orti
meiddur í sjóvolki:
muna úrþvegin eira
aldan sínu skaldi.
Þess hefur veriS getiS til, aS orSiS skáld væri í ætt viS þýzku sögn-
ina schelten, sem merkir aS atyrSa eSa ávíta. MeS þessu væri gert
ráS fyrir aS flím og kerskni, ádeila og níS, hefSi veriS svo mik-
ill þáttur í verkum elztu skálda aS þau hefSu dregiS nafn af því,
og er ekki fyrir aS synja aS í þessu geti veriS tilhæfa. Skáldum
hefur eflaust á öllum öldum hætt til aS beita þeim vopnum er þeim
voru tiltækust, ef þau áttu hendur sínar eSa málstaS aS verja. AS
vísu bendir þaS lítiS sem oss er hermt frá þeim skáldum er næst eru
forneskju í þá átt aS þeim hafi veriS tamara lof en last, en þar er
þekking vor öll í molum og bilar alveg er lengra dregur aftur. Hug-
vitssamasti fulltrúi norrænnar málfræSi, prófessor Magnús Olsen
í Osló, lék sér aS því á unga aldri aS setja fram mjög frumlega og
nýstárlega skýring orSsins skáld. ÞaS er eitt merkilegt um þetta orS
aS þaS er hvorugkyns (hvorki Svíar né Danir hafa fellt sig viS
þetta; báSar þessar þjóSir hafa tekiS orSiS upp úr fornmálinu, en
breytt kyninu: en skald, en skjald). Magnús Olsen lét sér nú hug-
kvæmast aS slcáld væri tilorSiS úr skáald (eins og fá, ná úr fáa, náa)
og geyrpdi í sér hiS hvorugkennda viSskeyti -ald. Onnur orS meS
þessu viSskeyti eru t. d. jolald, hrúgald, rekald; stundum kemur þaS
fyrir í orSum sem merkja áhöld, svo sem hafald (í vef, sbr. sögnina
hefja), kerald, skotald (skúffa, þaS sem skotiS er inn eSa út). En
ská- tengir hann viS rót sem þýSir aS skoSa eSa virSa fyrir sér
(kunn m. a. úr þýzku sögninni schauen), og merki þá ská-ald upp-
haflega áhald til aS skoSa eSa athuga meS, skyggnigagn. MeSal
frumstæSra þjóSa hvílir sérstök helgi á athöfnum skáldsins, skáld
og prestur eru stundum eitt, bundiS mál skáldsins er taliS véfrétt