Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Side 10

190
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
bókmenntafélagsins tillögu um það, að hún tækist á hendur undir-
búning og útgáfu á lýsingu Islands. Tillagan var samþykkt, og skip-
aði fundurinn 5 manna nefnd til þess að hafa málið með höndum.
Næsta vor sendi nefndin prestum öllum á landinu og sýslumönnum
ítarlegar spurningar um náttúru landsins og háttu þjóðarinnar.
Urðu margir vel við þessu og sendu ritgerðir, sem venjulega eru
nefndar sóknalýsingar bókmenntafélagsins, gagnmerkar heimildir
um staðfræði landsins og sögu. Akveðið var frá upphafi að skipta
Islandslýsingunni í tvo hluta, annan um landið, en hinn um þjóð-
ina. Skyldi Jónas rita hinn fyrri, en Jón Sigurðsson hinn síðari.
Hér var í mikið ráðizt, því að allt skyldi vanda sem bezt. En þess
verður að gæta, að engir aukvisar stóðu að málinu, heldur einvala-
lið hinna ágætustu manna. Nægir þar að nefna þá Fjölnismennina:
Brynjólf, Konráð og Jónas, og sjálfan Jón Sigurðsson.
Þessi tillaga og samþykkt hennar var merkilegt mál og sýndi mik-
inn stórhug þeirra, er að henni stóðu. Hitt skiptir þó meira máli,
að hún réð úrslitum um ævi Jónasar sjálfs. Ef tillagan hefði verið
felld, sýnist líklegast, að hann hefði orðið prestur hér heima og ef
til vill átt langt líf fyrir höndum. Þegar hér var komið, stóð hann
á þrítugu. Námsstyrkirnir voru þrotnir, og hlaut hann því að leita
sér atvinnu. Hefði honurn þá visast orðið sá einn kostur nauðugur
að sækja um brauð hér heima, en á þessum tímum þurftu prestar
ekki að nema guðfræði umfram það, sem kennt var í Bessastaða-
skóla. — En tillagan var samþykkt. Þau sjö ár, sem eftir voru hinn-
ar skömmu ævi Jónasar, var það aðalstarf hans að undirbúa ís-
landslýsinguna, rannsaka landið, læra það og lifa, eins og hann ósk-
aði sér.
Vorið eftir, 1839, hélt hann heimleiðis og hóf rannsóknarferðir
sínar. Næstu sumurin fjögur fór hann víða um land, en hafði vetur-
setu í Reykjavík. Sumarið 1840 gerði liann félag við danskan nátt-
úrufræðing, Japhetus Steenstrup. Ferðuðust þeir saman og urðu
aldavinir. Haustið 1842 sigldi Jónas svo og kom aldrei út síðan.
Næsta vetur dvaldist hann í Höfn, en síðan langa hríð með Steen-
strup, sem orðinn var kennari úti í Sórey, og unnu þeir saman úr
þeim rannsóknarefnum, er þeir höfðu aflað hér á íslandi. Þar í
Sórey leið Jónasi vel og lifði við allsnægtir. Annars hafði hann