Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Page 21

VERKEFNI ÍSLENZKRA FRÆÐA
201
lag íslenzkra menningarmála í þeim tímaritaheftum sem hingað
liafa borizt, og væri þó full ástæða til að við reyndum á þessum
tímamótum að gera okkur Ijóst hvað við viljum og að hverju við
hljótum að stefna.
Hér verður aðeins vikið að fáum atriðum þessa fjölþætta máls.
Eg ætla mér einkanlega að drepa lítið eitt á íslenzk fræði, helzt
bókmenntarannsóknir og málfræði, og geta nokkurra verkefna sem
sízt þola bið. Miðstöðvar þessara vísindaiðkana ber að sjálfsögðu
framar öllu að leita í háskólanum.
2. Háskóli íslands var stofnaður 1911, og jafnframt voru þar
settir á stofn tveir kennarastólar sem varða þetta mál, annar í ís-
lenzkri málfræði og menningarsögu, hinn í sögu íslands. Árið 1925
fékk háskólinn þar að auki fastan kennara í málfræði og sögu ís-
lenzkrar tungu. Á stríðsárunum hefur bætzt við nýtt kennaraem-
bætti í íslenzkri málfræði, og nýlega hefur frétzt að stofnuð séu
tvö dósentsembætti, annað í bókmenntum, liitt í sögu; líklega mun
þar átt við bókmenntir íslands og sögu, en ekki þessar fræðigreinir
almennt. Þá hefur háskólinn tvo menn í hverri grein, tungu, bók-
menntum og sögu, og má það heita sæmilegur mannafli, en þó sízt
of mikill þar sem hér er um að ræða þau fræði sem helzt eiga að
bera uppi vísindalíf háskólans og veita honum tilverurétt sem vís-
indastofnun. Þó að bókmenntir íslendinga rísi ekki einlægt hátt, þá
eru þær svo víðáttumiklar, svo ógreiðfærar og svo frámunalega
illa rannsakaðar, að ekki veitir þar af liði nokkurra ötulla manna,
og sama máli er að gegna um tunguna og þjóðarsöguna.
Þessi nýju embætti munu eflaust hafa í för með sér mikla um-
bót á háskólanum ef þau verða veitt vel færum mönnum, eins og
öll von virðist til eftir síðustu fregnum. En samt er hvergi nærri
fullnægt með þessu öllum hinum brýnustu kröfum.
Við stofnunarhátíð háskólans 1911 gat fyrsti rektor hans, Björn
M. Olsen, þess í ræðu sinni að það væri háskólanum hin mesta
vöntun að eiga ekki kennslustól í öðrum málum en íslenzku og eng-
an í samanburðarmálfræði. Líka væri hætt við að kennslan í ís-
landssögu kæmi ekki að fullum notum, þar sem enginn kennslu-
stóll væri í almennri sagnfræði né í sögu annarra Norðurlanda-