Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Blaðsíða 24

204
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
lenzkir menn skilji þær bezt og leggi við þær mesta alúð allra
manna.
Það má teljast víst að þessari starfsemi verði haldið áfram, von-
andi með vaxandi styrkleik. Það hefur komið í Ijós, að saga forn-
bókmennta vorra, sem þó var talin sæmilega rannsökuð af fyrri
mönnum, tekur ærnum breytingum við nánari athugun og betri
lestur. En þegar til síðari alda kemur, þar sem efnið er miklu verr
í haginn búið, er fjöldi óleystra verkefna svo mikill að manni
blöskrar.
Undirstaða gjörvallra íslenzkra bókmenntarannsókna, allt fram
á 19. öld, eru fullnægjandi útgáfur. Þegar bókmenntir okkar áttu
sinn blómatíma voru engar prentsmiðjur til í heiminum, og allt
sem við eigum frá þessu skeiði hefur þá að sjálfsögðu komizt til
okkar í handritum. Eftir að prentlistin komst til íslands var henni
lengi vel beitt nálega eingöngu í þjónustu kirkjunnar, en skáld og
höfundar héldu engu að síður áfram að yrkja og semja, og þetta
leiddi til þess að sægur rita frá 16., 17. og 18. öld komst ekki á
prent að höfundum lifandi, heldur geymdist aðeins á skrifuðum
bókum. Það var að sínu leyti eins og ef prentsmiðjur nú á dögum
vildu ekki líta við neinu öðru en Kirkjuritinu og Bjarma og Hundr-
að hugvekjum og sálmum eftir Valdimar Snævar, en hins vegar sætu
menn hingað og þangað um landið álútir við að skrifa sér upp
Fegurð himinsins eða Arf Islendinga eða Fögru veröld. Verk eins
og ævisaga Jóns Indíafara, píslarsaga Jóns Magnússonar, biskupa-
sögur séra Jóns í Hítardal, ævisaga Jóns Steingrímssonar, voru
ekki prentuð fyrr en á 20. öld.
Á síðustu hálfri annarri öld hefur mjög mikið verið að því gert
að koma íslenzkum fornritum út á prent, en engan sem ekki þekkir
til mun þó geta grunað hversu fjarri fer að sú starfsemi hafi ennþá
verið unnin til nokkurrar hlítar. Um útgáfur gegnir sama máli og
mörg verk önnur að menn úr mismunandi hvirfingum gera til þeirra
mismunandi kröfur, og verður að greina milli þess sem ég kalla hér
undirstöðuútgáfu og lestrarútgáfu. Undirstöðuútgáfan er gerð beint
eftir sjálfum handritunum; hún setur sér það markmið að lýsa
þeim vandlega, grafast fyrir um afstöðu þeirra hvers til annars, og
sía frá þau sem ónýt eru; aðaltextinn er helzt prentaður stafrétt