Tímarit Máls og menningar - 01.12.1945, Side 105

UMSAGNIR UM BÆKUR
285
arinr.ar, að hann liafi fylgt þeirri reglu að sleppa öllu, sem hann hafi ekki
verið alveg viss um að muna rétt, svo að sérhvert orð er sannleikanum sam-
kvæmt. Frásögn hans er mjög ljós og skilmerkileg, og gersamlega sneydd allri
tilfinningasemi. Hann telur einungis fram staðreyndir og bregður upp nákvæm-
um myndum af Möllergaten 19, Grini og Sachsenhausenfangabúðunum í
Þýzkalandi, þessum illræmdu pyndingastöðvum nazistanna, sem hvert manns-
barn á Islandi kannast við af afspurn. Bókin lýsir í stuttu ntáli hungri, þrælk-
unarvinnu, kvölum, barsmíðum, hengingum, morðæði og villimennsku. Hún
hefur sömu sögu að segja og hundruð annarra bóka, sem ritaðar hafa verið í
heiminum um atferli Þjóðverja á síðuslu árum. Hinsvegar hlýtur hún að
standa okkur nær en margar þeirra, þar sem höfundurinn er Islendingur. Og
cg fullyrði hiklaust, að hún eigi jafnvel hrýnna erindi til okkar heldur e:i
samskonar bækur til ýmissa annarra þjóða.
Þeir menn munu torfundnir í Evrópu um þessar mundir, að sumum íslend-
ingum undanskildum, sem ekki fyllast skelfingu og viðhjóði, þegar þeim verð-
ur hugsað til hryðjuverkanna og glæpanna, sem þýzka þjóðin framdi undir
stjórn nazista, allt frá valdatöku þeirra 1931 til styrjaldarloka síðastliðið vor.
Svo víðtækir og yfirgripsmiklir voru þessir glæpir, svo hnitmiðaðir og skipu-
lagðir í framkvæmd, að ekki hefði verið unnt að fremja þá ár eftir ár án
vitundar meiri hluta þjóðarinnar, samþykkis hennar, tilstuðlunar eða óbeinn-
ar aðstoðar. Því hefur mjög verið á lofti haldið, að tiltölulega fáinenn klíka
nazista hafi kúgað, fjötrað og lieft alla þjóðina svo rækilega, að ógerningur
hafi verið fyrir hana að grípa í taumana og reyna að afstýra hermdarverkun-
um. En þessi kenning virðist því miður heldur órökvís gagnvart staðreyndun-
um. Aðfarir þýzku herjanna í styrjöldinni benda eindregið til þess, að mest-
cll þjóðin hafi verið orðin gegnsýrð, forblinduð og andsetin af nazistískum
áróðri. Engin herstjórn, hversu sterk sem hún kynni að hafa verið, hefði reynzt
þess umkomin að láta gervallan liðsafla sinn taka þátt í hinum ofboðslegustu
hryðjuverkum, ef hann hefði ekki lotið sama villimannslega ofstækinu sem
hún. Sá maður, sem drýgir glæpi, á að dæmast samkvæmt verðskuldan. Það
er algild regla. Sú þjóð, sem drýgir glæpi, á einnig að dæmast samkvæmt
verðskuldan og afplána réttláta refsingu, þótt hitt sé vitað, að dómur yfir ein-
staklingi er ávallt þyngri og auk þess óendanlega auðveldari í framkvæmd en
dómur yfir heilli þjóð.
Eg skal játa það hreinskilnislega, að ég get alls ekki skilið hugarfar og
lálarástand þeirra samlanda minna, sem fá tár í augun og klökkna allir útvortis
af meðaumkun með þýzku þjóðinni um þessar mundir. Það er rétt, að afsiðun
og niðurlæging þýzku þjóðarinnar undir stjórn nazista er sorglegri en orð geta
lýst. Hinsvegar ætti það að vera hverjum heiðarlegum martni óblandið gleði-
efni, að Þjóðverjum skuli nú aftur gefast tækifæri til að ávinna sér þegnrétt-
indi meðal siðmenningarþjóða, — og það væri algerlega gagnstætt óspilltri
réttlætistilfinningu, ef þeir þyrftu ekkert á sig að leggja og engum stakka-
skiptum að taka til að endurheimta manndóm sinn og virðingu, rétt eins og