Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Side 21

ANDLEGT FRELSI
11
og þeir í Sviss fengju skrýtnar hugmyndir um sálarástand okkar, ef
þeir dæmdu okkur eftir munnsöfnuði íslenzkra blaða og sumra tíma-
ritanna.
Um félagsfrelsið er mjög svipað ástatt í Sovétríkjunum sem í lýð-
ræðislöndum kapítalismans. Þar fyrir austan má stofna félög og eru
starfandi félög um allt milli himins og jarðar annað en glæpaverk. En
til glæpaverka telur siðfræði sósíalismans kynflokkaofsóknir, arðrán
og styrjaldir. Við í auðvaldslöndunum bönnum líka félagsstofnanir,
sem hafa ákveðin glæpaverk að takmarki, svo sem mannvíg, þjófnað
og stigamennsku. En framheilinn í okkur er ekki ennþá svo hátt risinn,
að við reiknum kynflokkaofsóknir, arðrán og styrjaldir til glæpaverka.
Við þurfum á kynflokkaofsóknum að halda til þess að þjappa fólkinu
saman um einhverja guðdómlega hugsjón, svo sem „ariskan anda“
eða „amerískt hugarfar“ í því skyni að draga athygli þess frá siðleysi
þjóðfélagsins. Við teljum það glæp að hnupla ærskjátu í haga, og þjóf-
urinn fer í tukthús fyrir. En að arðræna miljónum króna og hneppa
þar með heila þjóð í þrældóm og stofna heilu þjóðfélagi í voða; —
jjað er mjög virðingarverður viðskiptamáti, og slíkir herrar verða
greifar, barónar, lávarðar og ráðherrar. ViS teljum þaS stórglæp að
drepa einn mann. En að slátra 15 miljónum manna, ■— hvað er það?
ÞaS er heiðarlegur gróðavegur. ÞaS er snjallræði til að forðast krepp-
una. Bandarísku auðkóngarnir græddu yfir 50 miljarða dollara á síð-
asta stríði.
Um trúfrelsið í Rússlandi þarf ekki að fjölyrða. Það er hið sama sem
í lýðræðisríkjum auðvaldsþjóðanna. ASeins vildi ég rifja það upp, sem
ég drap á áður, að í Rússlandi væri áróður gegn hinum lífrænu kenn-
ingum kommúnismans illa séður. Engu að síður fær kirkjan að starfa
óáreitt, þrátt fyrir það, að undirstöðukenningar hennar brjóta alger-
lega í bág við nokkur meginatriði í hinni kommúnistisku heimspeki.
En þá er eftir að víkja að einni tegund frelsis, sem ég hef ekki rætt
um áður. ÞaS er atvinnufrelsið. ÞaS er það frelsi, sem tryggir ein-
staklingum vinnu og að velja sér þann starfa, sem hann kýs.
Þetta frelsi er mjög takmarkað í auðvaldsríkj unum. í fyrsta lagi er
það mjög undir efnahag komið og menntun þar af leiðandi, hvaða störf
menn geta valið sér í þjóðfélaginu. Fátæklingur hefur stórum minni
möguleika til að verða prófessor en efnamaður. Ennfremur takmarkast