Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Síða 37

HALLDOR KILJAN LAXNESS:
Ræða á Listamannaþíngi 1950
ÞaS listamannaþíng sem nú hefur veriS kvatt saman er hiS þriSja
slikra þínga. hiS fyrsta þeirra kom saman í miSju síSasta heimsstríSi
veturinn 1942. Tildrög þess aS listamenn stofnuSu til þínghalds af
þessu tagi í fyrsta skifti voru þau, aS um þær mundir höfSu listamenn
orSiS fvrir aSkasti stjórnmálamanna, bæSi í ræSu og riti, svo og
annarri ásókn ekki síSur áþreifanlegri, í þeim tilgángi aS fá þá til aS
taka upp einhverjar tilteknar stefnur, en láta af öSrum stefnum. í
þessari deilu kom þaS bert fram aS almenníngi í landinu þótti vænna
um listamenn sina en hina sem vildu fara aS þeim, og til stuSníngs og
réttlætíngar þeirri gremju sem vakin var hjá þjóSinni ákváSu lista-
mennirnir sjálfir aS kalla þíng saman og bjóSa almenníngi aS sjá og
virSa fyrir sér sem mest af því sem hér hafSi veriS gert og var veriS
aS gera á þeim sviSum sem íslenskir listamenn láta sig helst einhverju
skifta. Páll Isólfsson tónskáld var frumkvöSull hins fyrsta listamanna-
þíngs, ekki aSeins innáviS í Bandalagi íslenskra listamanna heldur og
útáviS meS hinu merka ávarpi sem hann birti í MorgunblaSinu hér í
Reykjavík nokkrum mánuðum á undan, þar sem hann færSi rök fyrir
nauðsyn slíks þínghalds. Sverðin eru fyrir laungu slíðruS í listamanna-
deilunni, sem svo var nefnd, og mér dettur ekki í hug aS fara aS rekja
þá sögu hér. En þess ber að geta sem meira er umvert, að slík sam-
eflíng íslenskrar listar í einu þíngi takmörkuðu af stað og tíma var
ekki vígi eitt reist til bráðabirgða til að verjast stundlegum áróðri gegn
list og listamönnum, heldur liðskönnun vor sjálfra listamanna, tilraun
til að bera fram áþreifanlega þau rök nokkur, og eftilvill ekki hin
veigaminstu. sem réttlætt gætu sjálfstæði íslands þá í miðri heimsstyrj-
öldinni, meðan landið var setið af erlendum herafla mannfleiri inn-
byggjurum þess. Vér vildum sanna að hér byggi listskapandi menníng-
ar þjóð, þjóð sem ennfremur ætti dýrmætar erfðageymdir menníngar-