Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Síða 41

PlÆÐA Á LISTAMANNAÞINGI 1950
31
nú færi á að heyra hér framflutt af innlendum listamönnum ýmis
véigamestu og stórbrotnustu verk hinna miklu tónmeistara síðari alda,
sem oss voru áður lokuð bók sakir skorts á hæfilegum hljóðfæraflokki
til að flytja þessi verk. Margir halda að sinfónísk hljómsveit sé dýr
menníngarstofnun, en ekki horfðu smákóngar Miðevrópu í það, að
'halda slíkar hljómsveitir í fordildarskyni fyrir sig og hirðgæðínga
sína, þó þeir væru svo laglausir að þeir gátu aungva skemtun af slíkri
hljómsveit haft nema geta haldið slíkum dýrgrip frá saungelskum
tónaþyrstum almenníngi; svo hví ættum vér, sem erum heil þjóð,
að horfa í kostnað af fyrirtæki sem eflir fegurðarskyn vort og hefur
oss til æðra lífs; alt sem horfir til menníngarauka fyrir þjóðina er
■ódýrt, hvort sem það kostar mikið eða lítið. Eg veit það eru til menn
sem fortelja okkur að það sé ódýrast og hagkvæmast að lifa einsog
skynlaus skepna og hafa aungva tónlist og aungva leiklist, þeir telja
að sá einn ljóður sé á ráði mannkynsins að það kunni ekki að bíta
gras. Öðrum sýnist að ekki geti dýrari skemtun en þá að lifa án menn-
íngar og fara allra góðra hluta á mis; að fáfræði, menníngarleysi og
vanmat lista sé sá munaður sem mannkyninu sé dýrustu verði keyptur
og vísastur vegur til að tortíma því. Ég segi, það er ekki til nein dýr
menníngarstofnun. Að vera ómentaður, það er hið eina sem er dýrt;
að kunna ekki að meta fagrar listir, það er svo ofsalegur munaður að
mannkynið ber hann ekki. Þegar um það er að ræða að vinna eitthvert
menníngarafrek í þágu alþjóðar, kemur kostnaðurinn ekki málinu við,
heldur er spurnínginn sú ein: hvernig er það hægt?
Nú er það svo, að þótt fullkomið leikhús og fullgild hljómsveit hafi
verið lögð uppí hendur oss íslenskum listamönnum, verður síður en
svo þaraf ályktað að nú reyni minna á listamennina en áður, nú sé
búið að eignast þau verkfæri sem létti af öllum áhyggjum einsog verður
hjá bændum þegar þeir fá jarðýtu í stað reku; og eigi standa þar
heldur neinar vonir til, því miður, að ávantanir listaverkanna verði
uppbættar með aukinni tækni, — öðru nær. Noblesse oblige — vandinn
eykst með vegsemdinni, segir hið franska orðtak. Nú reynir á listræna
getu okkar sjálfra meira en nokkru sinni fyr. Listræn tilraun sem gerð
er meira af vilja en mætti, listaverk, samið eftir vægum listrænum
kröfum, getur verið virðíngarvert á sínum stað, það þolir að vera
framborið einhversstaðar lángt uppí sveit eða í afskektum smákaup-