Tímarit Máls og menningar - 01.06.1950, Side 145

VÍGSLA ÞJÓÐLEIKHÚSSINS
135
vel þótt leikið hafi verið síðan á átjándu
öld, hún er skilgetið bam okkar aldar.
Artöl mætti nefna: Stefanía Guðmunds-
dóttir lék fyrsta hlutverk sitt árið 1893,
en Leikfélag Reykjavíkur var stofnað
1897, þá er iðnaðarmenn reistu hús sitt
við tjömina. En Leikfélagið fór hægt af
stað og sýndi aðeins léttvæga söngleika
hin fyrstu ár; smám saman urðu leik-
aramir samæfðari og samstilltari, þeir
settu markið hærra, og þá fyrst verður
til leiklist á Islandi í eiginlegri merk-
ingu orðsins. Nokkrir mikilhæfir leik-
endur störfuðu í hinu merka félagi allt
frá fyrstu árum, og má enn líta tvo þess-
ara ágætu brautryðjenda á sviði Þjóð-
leikhússins, Friðfinn Guðjónsson og
Gunnþórunni Halldórsdóttur. I dag er
þeirra manna og kvenna með miklu
þakklæti minnzt sem fórnuðu leiklist-
inni kröftum sínum og tóm6tundum, en
hlutu fátt í aðra hönd nema ánægjuna
af vel unnu verki; á herðum þeirra
stendur leiklist okkar daga. Aldrei hef-
ur þróunin verið jafnör sem hin síðustu
ár, enda ráðizt í stórbrotin verkefni:
„Pétur Gautur“, „Kaupmaðurinn í Fen-
eyjum“ og „Hamlet" em okkur í fersku
minni. Nýir leikarar bætast stöðugt í
hópinn og hljóta menntun í leikskólum
utanlands og innan, og þó að margir séu
kallaðir en færri útvaldir, skortir ekki
trú og áhuga, hreyfingu og líf.
Islenzk leiklist stendur á tímamótum.
Mikilvægum áfanga er náð, tími kot-
ungsháttarins liðinn, og þarf væntanlega
ekki lengur að kvarta yfir ónógu oln-
bogarúmi, tímaskorti og lélegum ytri að-
stæðum. En framtíð Þjóðleikhússins er
þó óráðin í mörgu, og mikil ábyrgð og
ærinn vandi hvílir á þeim mönnum sem
þar eiga að hafa fomstu hin næstu ár;
hinu verður ekki að óreyndu trúað að
áhorfendur skorti eða þjóðin sýni leik-
húsi sínu tómlæti. Það hlýtur að verða
-meginstarf leikhússins að kynna íslend-
ingum hið bezta úr leikrænum skáld-
skap framandi þjóða, bæði sígild verk
og nýtízk, „óðalsmerkja Fróni djásn og
gull“. En íslenzkt þjóðleikhús þarfnast
innlendra leikrita, ef það á ekki að
kafna undir nafni, leiklistin getur ekki
náð fullum þroska nema hún fái að
glíma við þjóðleg viðfangsefni. Leikritin
íslenzku em orðin furðumörg, þegar alls
er gætt, en það mun sannast sagna að
flest séu andvana fædd eða af miklum
vanefnum gerð, og muni aðeins fá eiga
líf fyrir höndum; þessi sorglega stað-
reynd hlaut að koma manni í hug þegar
leikhúsið var vígt. Á öðrum tug aldar-
innar var mikil framsókn og gróandi í
íslenzkri leikritun, en síðan afturför, á
síðustu ámm hefur vart komið fram
verk sem leikhæft má kalla, þar ríkir
auðn og tóm. Er auðsætt að við svo búið
má ekki lengur standa, skáldin verða
framar öllu að gefa sig að samningu
leikrita, enda er þar til frægðar að
vinna. Leikritun er vafalaust erfitt starf
og krefst mikils sjálfsaga, kunnáttu í
dramatískri tækni og helzt nokkurrar
þekkingar á starfi leikhúsa; þar em
fáir smiðir í fyrsta sinn. Leikhúsið verð-
ur að hlúa að skáldunum eftir fremstu
getu, og er þó lýðum ljóst að ekki stoðar
að sýna stórgölluð verk eða lítilsverfJ,
með því er engum greiði gerður og sízt
höfundunum sjálfum. En hægt er að
kynna skáldunum starf leikhússins,veita
þeim aðgang að æfingum, og fræðilegir
ráðunautar þess og bókasafn geta orðið
þeim að mörgu gagni. Lítið æfingasvið
er í þjóðleikhúsinu, og það mætti ef til
vill nota til kynningar nýrra leikrita
sem nokkuð hefðu til síns ágætis, þótt