Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Page 51

SIGURÐUR ÞÓRARINSSON:
Frá Prókonsúl til Prómeþeifs
Forsaga mannkynsins í Ijósi loftslagsbreytinga
Nokkru áður en fyrsti fimbulvetur kvarteru ísaldarinnar gengur í
garð, kemur fram á sjónarsviðið sú skepna, sem um miljón árum síðar,
um það bil sem hún tók að ná verulegum árangri í því sem engin önn-
ur skepna hefur fundið upp á, að tortíma sjálfri sér, gaf sér viðurnefn-
ið sapiens, hin viti borna.
Um nánustu forfeður þessarar skepnu, mannskepnunnar, er margt á
huldu, en talið er nú, að hún eigi ætt að rekja til frumstæðs apa af ætt-
inni Dryopithecus, sem uppi var á míosen, fyrir um 25 miljónum ára.
Bein úr þessum apa hafa verið grafin fram í Austurafríku, og árið 1942
fannst næstum heill kjálki á eynni Rusinga í Viktoríuvatni, og er hann
af þeirri tegund, sem hlotið hefur nafnið Prókonsúll (Proconsul). Ná-
skyldust mönnum þeirra apategunda, sem leifar hafa fundizt af, er sú
tegund, sem fengið hefur nafnið taungsapi (Australopithecus ajricanus)
og talin er hafa lifað seint á plíósen, fyrir meira en miljón árum.
Bein úr þessari skepnu fundust í fyrsta skipti 1925, og a síðustu árum
hefur fundizt mikið af beinum úr henni, þ. á m. heilar hauskúpur, í
grennd við Jóhannesarborg í Suðurafríku. Hauskúpa taungsapans líkist
mjög hauskúpu sjimpansa, en tennurnar líkjast mannstönnum, heilabú-
ið nokkru stærra en hjá mannöpum eða um 600 sm3 (górilla 500 sm3,
Evrópumaður um 1450 sm3), og sýnt er af beinunum, að skepna þessi
hefur gengið nær upprétt og ekki stuðzt á hendurnar, er hún gekk. Hún
var og að því leyti frábrugðin öllum nútíma mannöpum, að hún lifði
ekki í skógarþykknum, heldur á skóglitlum eða skógvana svæðum. Það
er og talið mjög líklegt, að taungsapinn liafi náð því tæknistigi, sem
Tímarit Máls og menningar, 3. h. 1952 17