Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Qupperneq 53

FRÁ PRÓKONSÚL TIL PRÓMEÞEIFS
259
Isaldarmenn
Hér er ei rúm að rekja nema i stórum dráttum þróunarsöguna frá
apamönnunum til nútímamanna, en sú þróunarsaga nær yfir mestan
hluta kvarteru ísaldarinnar, þ. e. meira en hálfa miljón ára. A fyrsta
hlýviðrisskeiði ísaldarinnar (Gúnz-Mindel) var uppi í Evrópu frum-
stæð manntegund, sem kennd er við Heidelberg, og á næsta hlýviðris-
skeiði (Mindel-Riss) önnur, sem kölluð er Swanscombemaðurinn, eftir
fundarstað í Englandi, en fátt er um þessar manntegundir vitað. Miklu
meira er vitað um þá manntegund, sem byggir alla Evrópu og ýmis
önnur landsvæði áþriðja hlýviðrisskeiðinu (Riss-Wiirm) fyrir 150.000
—100.000 árum. Bein úr þessari manntegund fundust í fyrsta skipti
árið 1856 í Neanderthal nærri Dússeldorf í Þýzkalandi, og hlaut hún
nafnið Neanderdalsmaðurinn (Homo primigenius), en síðar hafa fund-
izt ótal beinagrindur víðsvegar um álfuna og einnig hér og þar í Asíu,
og er nú margt vitað um útlit og háttu þessara manna. Neanderdals-
maðurinn var lágvaxinn (um 160 sm), útlimastuttur og ennislágur, en
næsta höfuðstór, og heilabúið svipað og í nútímamanninum. Hann bjó
í hellum, lifði einkum á veiðum, og steinvopn hans voru betur tilhöggvin
en Pekingmannsins (hann var á því stigi, sem kallað er Mousterien).
Hann gróf meðbræður sína og hefur því haft einhverjar frumstæðar
trúarhugmyndir.
Á síðasta jökulskeiði, fyrir um 50.000 árum, kemur svo fram á sjón-
arsviðið í Evrópu sú manntegund, nútímamaðurinn, liomo sapiens,
sem allir núlifandi mannflokkar teljast til. Lengi hefur verið talið, að
nútímamaðurinn væri afsprengi Neanderdalsmannsins, en rannsóknir
allra síðustu ára hafa leitt í ljós ýmislegt, sem mælir gegn því. Það
hefur komið í ljós, að breytingin frá Neanderdalsmanni til nútíma-
manns hefur orðið með svo skjótum hætti, að ólíklegt er, að um geti
verið að ræða þróun úr einni tegundinni í aðra. Einnig virðast elztu
bein nútímamanns, sem fundizt hafa í Evrópu, líkjast minna beinum
Neanderdalsmanns en þau, sem talsvert yngri eru. Af þessu hafa menn
dregið þá ályktun, að nútímamaðurinn sé kominn af grein, sem þróazt
hafi frá apamönnum hliðstætt þeirri grein, sem endaði og dó út með
Neanderdalsmanninum. Hvar á jörðinni þróunin frá apamanni til nú-
tímamanns hafi átt sér stað, er óvíst, en líklegt er nú talið, að tegundin