Tímarit Máls og menningar - 01.12.1952, Page 69

TIL VARNAR SKÁLDSKAPNUM
275
Engum hefur verið Ijósara en prófessor Sigurði Nordal að „and-
spyrna og íhaldssemi skapa aldrei miklar hókmenntir.“ Málefni það sem
hann ræðir í Samhengi íslenzkra bókmennta er í rauninni gordíons-
hnútur, og eins og ég hef þegar getið, það er málefni sem ung íslenzk
skáld munu nú velta mjög fyrir sér. En við munum að minnsta kosti
aldrei eignast aðra gullöld bókmennta ef við erum ekki alþjóðlegir. ís-
lenzkar bókmenntir geta ekki verið pukur út í horni heldur verða þær
að vera fullgildur aðili, með skyldum og áhættum, að menningarheild
heimsins. Eða, eins og próf. Sigurður Nordal segir:
Ef íslenzkar bókmenntir eiga sér nokkura framtíS, verður hún í hönd-
um þeirra manna, sem þora bœð'i að sökkva sér ofan í erlenda menn-
ingu og vinza miskunnarlaust úr henni með sjálfstœðri hugsun og sam-
anburði við íslenzkt eðli og reynslu.1
Allt verður til af andstæðum: íslenzkur kuldi og suðrænn hiti, eða
ef menn vilja heldur: suðrænn kuldi og íslenzkur hiti.
Ég hef þá trú á íslenzkum bókmenntum að ég held þær þoli bæði
strangt form og veikt: Bezta sönnun þess er einmitt dróttkvæði og eddu-
kvæði, en þó er mikil freisting að spyrja hvort það hefur ekki einmitt
oft verið merki um „lægðir“ þegar sterkt forrn hefur drottnað.
¥
Vinur minn einn, sem ann mjög íslenzkum skáldskap að fornu og
nýju, hefur stundum látið í ljós við mig ótta um að slík kaflaskil yrðu
í íslenzkum bókmenntum ef næsta kynslóð tæki við hinum nýju ljóð-
formum, að hin eldri ljóðlist glataðist fólkinu. (Það má reyndar segja
að þetta sé skylt skoðunum próf. Sigurðar Nordals.) Segjum að þessi
skoðun hafi við nokkuð að styðjast. Þrátt fyrir það er það trú mín að
skilin yrðu ekki algerðari í hugum almennings milli ljóðlistar síðari
hluta 20. aldar og þeirrar 19. en milli ljóðlistar 19. aldar og okkar
fornu ljóðlistar. Um leið og almenningur tók við 19. aldar ljóðinu
hafnaði hann að nokkru leyti hinu forna Ijóði. íslenzk bókmenntahefð
væri þá ekki sterkt afl ef hún þyldi ekki formbreytingar. Purpurakápan
væri létt ef hún væri ekkert annað en stuðlanna þrískipta grein, enda
mun sonnetta Jóns Helgasonar illa lesin ef maður heldur að hjarta hans
hafi hitnað og brunnið aðeins vegna stuðlanna. Ég held að hið nýja
1 Vaka 1928.