Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Qupperneq 50

40
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Mariana Pineda
tugi síSar. Og síðast en ekki sízt sýna þessi ljóð, hve næmt auga og lif-
andi tilfinningu García Lorca hafði fyrir litum og línum. Mörg ljóðin
eru eins og málverk, sum smámyndir, náttúrutrúar, litauðugar, lifandi
og nosturlega unnar, önnur fantasíur, leikur hugans að litum og formi,
súrrealistísku eða sýmbólistísku.
Að hausti þessa sama árs — 1927 — vann García
Lorca fyrsta sigur sinn sem leikritaskáld með leikrit-
inu „Mariana Pineda“, sem þá var tekið til sýningar í Teatro Fontalva í
Madrid. Þetta er sögulegur ljóðleikur, nálgast það að vera óperetta á
köflum, enda ber leikritið undirtitilinn „Alþýðlegir dansar í þremur
myndum“. Efnið var sótt til Granada. Mariana Pineda, aðalpersóna
leiksins, er sannsöguleg persóna, látin fyrir 120 árum síðan. Leikritið
fjallar um ástir hennar og Don Pedro, sem var foringi róttækrar hreyf-
ingar, er barðist fyrir að losa Andalúsíu undan veldi Ferdinands VII.
og stofnun sjálfstæðs, andalúsísks lýðveldis. Mariana Pineda hafði fyrir
orðastað elskhuga síns saumað fána handa lýðveldissinnum með orð-
unum „Lög, Frelsi, Jafnrétti“. Lögregla konungs komst á snoðir um
uppreisnarhreyfingu þessa og ætlaði að taka forsprakkana fasta, en greip
í tómt, því að þeir höfðu komizt af landi burt. Hins vegar var Mariana
Pineda handtekin, og þegar hún neitaði að ljóstra upp nöfnum forystu-
mannanna, var hún hengd. Eftir dauða sinn varð hún átrúnaðargoð
Andalúsíubúa. Þeir dýrkuðu hana sem frelsishetju og píslarvott. García
Lorca hafði alls ekki í hyggju að semja pólitískt leikrit um þetta efni.
Hann lýsir Maríönnu sem venjulegri, ástheitri spænskri konu, sem deyr
fyrir ást sína til karlmanns, en hefur hvorki skilning né áhuga á því,
sem er að gerast í stjórnmálum. En um þessar mundir brann sama hug-
sjón í brjósti flestra spánverja og lýöveldissinnar Andalúsíu höfðu bar-
izt fyrir einni öld áður, og lýðveldissinnar tóku leikritinu með miklum
fögnuði.
Árið 1927 voru þrjú hundruð ár .liðin frá dauða
spænska skáldsins Luis de Gongóra (1561—1627),
og var þess minnzt með hátíÖahöldum um allan Spán.
Gongóra orti á yngri árum einkum ástaljóö, söng- og söguljóð í þjóð-
kvæðastíl, og hlutu þessi ljóð hans feikilegar vinsældir. En síðar söðlaði
hann um og braut nýjar leiðir í spænskri ljóðagerð, skapaði sér eigin
form og ljóðmál, hvort tveggja af dæmafárri djúphyggju, vandvirkni og
García Lorca
og Gongóra