Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Síða 51

UM GARCÍA LORCA
41
smekkvísi. En þessi ljóðbylting Gongóra mætti litlum skilningi og engri
hrifningu. Eins og oft vill verða, unnu aðdáendur hans honum hvað
mest ógagn, einkum ungir vindhanar, sem vildu gutla við „gongórisma“,
en nenntu ekki að brjóta til mergjar nýjungar, sem Gongóra færði
spænskri ljóðlist. Árangurinn varð myrk þvogla, gersneydd hugsana-
dýpt og listrænum vöndugleik Gongóra. Skuldinni var skellt á meistar-
ann, og af þeim sökum var Gongóra langtum minni gaumur gefinn en
hann verðskuldaði. En list hans lumar á miklum lífsþrótti, og kannski
hefur hann aldrci verið meira metinn á Spáni en um þær mundir, sem
300. ártíð hans var hátíðleg haldin.
García Lorca flutti í tilefni þessarar minningarhátíðar fyrirlestur við
háskólann í Granada um „Myndlíkingar í Ijóðum Don Luis de Gongóra“.
Erindi þetta er að vísu hinn bezti lykill að skáldskap Gongóra, en engu
ómerkara sem heimild um manninn og skáldið, García Lorca, ljóðlist
hans, viðhorf hans til lista almennt og persónulegt stríð hans við lista-
manninn í sjálfum sér um þessar mundir.
García Lorca var nýkominn úr smiðju, þegar erindi þetta var flutt.
Hann hafði ort hin unaðslegu, andalúsísku „þjóðkvæði“ sín, sem mestra
vinsælda hafa notið af verkum hans, og hann hafði náð fullkomnun í
þeirri list. Hann stóð á sömu krossgötum og Gongóra hafði staðið, þegar
hann hóf ljóðlistarbyltingu sína forðum. Á einum stað í erindinu segir
hann —■ og talar þar greinilega af eigin raun:
„Hvaða orsakir hafa getað legið til þess, að Gongóra hratt af stað ljóð-
byltingu sinni? Orsakir? ... Maður á ekki að leita þeirra hjá samtíð-
inni, heldur innra með honum sjálfum.... Krafan um nýja tegund feg-
urðar og leiði á ljóðagerð samtímans ólu í brjósti hans kviknæma, nær
óbærilega „krítíska“ viðkvæmni. Hann fékk næstum viðbjóð á ljóðlist.
... Hann gat ekki lengur ort ljóð í hinum gamla kastilíu-stíl... (hann
var) þreyttur á liinu kastilíska, þreyttur á öllum „staðbundnum lit“ ...“
í þessum fyrirlestri segir García Lorca enn fremur:
„Skáld verður að vera prófessor í hinum fimm skilningarvitum“ og
„til að geta brugðið upp hvaða mynd sem er, verður skáldið að opna
göng milli allra skilningarvitanna,“ geta notað þau öll samtímis. Og
hann skilgreinir þessa kenningu sína enn nánar, meðal annars í hvaða
röð skáldið verði að beita skilningarvitunum, þ. e. a. s. í þessari röð:
sjón, tilfinning, heyrn, lykt, bragð. Séu leikrit og Ijóð García Lorca at-