Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Side 53

UM GARCÍA LORCA
43
eins og slokknað skáld. Hann orti ekki, einangraði sig, minntist ekki á
fyrirætlanir sínar, hætti að lesa upp ljóð sín. Andlegar þrengingar af
þessu tagi eru ekki fátíðar hjá listamönnum, sem náð hafa miklum ár-
angri og stafa oftast af ótta um, að þeim takist ekki að endurnýja sig,
endurfæðast. Það var í upphafi þessarar andlegu kreppu, sem García
Lorca hélt fyrirlesturinn um Gongóra, þar sem hann segir, að Gongóra
hafi verið orðinn þreyttur á hinu kastilíska, þreyttur á öllum „stað-
bundnum lit“. Ef andalúsískur er settur hér í stað kastilískur, eiga þessi
ummæli við um García Lorca sjálfan frá orði til orðs. Vinur hans, R. M.
Nadal, hefur eftir honum önnur ummæli nokkru síðar, sem benda í
sömu átt: „Ef menn eru að vonast eftir nýjum Sígaunadönsum, munu
þeir fá að bíða lengi.“ Þessi andlega kreppa ágerðist eftir að bókin kom
út. Honum fannst lofið og vinsældirnar ógna sjálfri tilveru sinni sem
listamanns. Hann var að kafna og varð að komast burtu frá Spáni til að
geta náð andanum, safnað þrótti til nýrra átaka, fundið list sinni nýjar
þroskaleiðir.
Skóld
í New York
Þrítugur að aldri réðst hann til utanfarar, og hafði þá
aldrei komið út fyrir landamæri Spánar áður. Fyrir
atbeina Fernando de los Ríos, sem tíu árum áður
hafði greitt götu hans frá Granada til Madrid, lagði García Lorca nú
leið sína frá Madrid — til New York.
New York 1929—1930; risaborg úr stáli og steini gnæfandi yfir
múglíf í fjötrum kreppunnar miklu — var hægt að læknast af sinni eigin
kreppu í slíku umhverfi? García Lorca gerði það að minnsta kosti og
eins fyrir því, þótt hann kynni að eigin sögn ekki orð í ensku og lærði
hana aldrei!
García Lorca var kominn hér í heim svo gjörólíkan öllu því, sem hann
liafði áður þekkt, að jafnvel eymdin var með öðrum svip en hann átti að
venjast. A Spáni var fátæktin á vissan hátt persónuleg fyrir hvern ein-
stakan — í New York kynntist hann örbjarga múg. Allflestir spánverjar
voru fæddir og uppaldir í lífrænum tengslum við náttúru og uppruna-
legt líf — í New York var engin náttúra og ekkert náttúrlegt líf, ekkert
gras, enginn lækur, ekki sjór, mold eða möl, engin kýr eða kind, ekki
fugl eða fiskur, allt var tilbúið, gerviheimur. Á Spáni var menning svo
forn, að enginn vissi, hvar elztu rætur hennar lágu — í New York var
engin fornmenning, aðeins rótlaus aðlánuð þekking. Á Spáni var stór-