Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Qupperneq 63

UM GARCÍA LORCA
53
Spunakonan
Rosita
Þótt nautaat sé ekki mjög að geði okkar norðurbúa og við getum
hugsað okkur virðulegra starf en vera nautabani, kemst maður ekki hjá
því að dást að hetjunni og verða harmi lostinn yfir fráfalli hennar við
lestur harmljóðsins. Orsökin er vitanlega sú, að bak við persónulegan
söknuð skáldsins liggur eitthvað, sem alla snertir, al-mannleg viðbrögð
við tveim höfuðandstæðum: hreyfingu og kyrrstöðu, vexti og stöðnun
— lífi og dauða. García Lorca lýsir annars vegar vöðvastæltum líkama
hins hrausta nautabana, lipurð hans, glaðværð og glæsibrag — hins veg-
ar liðnu líki með brennisteinsgult andlit, stjarft í dráttum, og innan
skamms byrja mosi og grös að opna blóm höfuðkúpunnar leiknum fingr-
um. Dulræna dauðans er svo djúp og máttug í þessu kvæði, andstæða
lífs og dauða svo nístandi sár, að maður er að lestri loknum fús til að
freista þess að gráta griðungsbanann úr helju.
í desember 1935 var nýtt leikrit eftir García Lorca
frumsýnt í Barcelona. Nefndist það „Spunakonan,
ungfrú Rosita“ (Doíía Rosita la soltera). Þetta er
skopleikrit og gerist meðal millistéttarfólks í Granada á árunum 1890—
1910. LeikritiS er í ljóðum, og í því er mikið um dans og söng. Sumir
hlutar þess eru hreinn ballett. „Spunakonan Rosita“ hefur verið talið
fegurst af táknrænum ljóðaleikritum García Lorca. ÞaS er hárómantískt,
og hafði García Lorca gefið því undirtitilinn „Mál blómanna". Ef til vill
er ekkert af verkum García Lorca eins ópólitískt og þetta. Þó fór svo. að
út af því risu pólitískar ýfingar. En til þess lágu aðrar orsakir: ÁriS
1934 höfðu andstæðingar lýðveldisins tekið að sækja í sig veðrið. And-
stæðurnar milli þeirra og lýðveldismanna skerptust óðfluga, og átökin
hörðnuSu. Allir voru dregnir í dilka — Hægri eða Vinstri. García Lorca
neitaði aS láta merkja sig og gaf svohljóðandi yfirlýsingu: „Ég er stjórn-
leysingi, kommúnisti, fríhyggjumaður, katólskur íhaldsmaður og kon-
ungssinni.“ Og sannleikurinn var sá, að hann var næstum eins ópólitísk-
ur í venjulegri merkingu og hægt er að vera Vinur hans R. M. Nadal
segir, að hann hafi í innsta eðli sínu verið frjálslyndur og haft einlæga
samúS með öllum bágstöddum, en aldrei tekið þátt í stjórnmálum og átt
vini í öllum flokkum. En málið var þó ekki útrætt með þessari yfirlýs-
ingu. Þjóðin elskaði ljóð hans og leikrit og manninn sjálfan, og lýð-
veldissinnuð alþýða taldi García Lorca alltaf sinn mann. Vinstrimönnum
þótti gaman að sjá skopazt að smáborgurunum í „Spunakonunni“, en