Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Side 105

'TRJÁLAUST LAND
95
þjóðar. HöfuðiS er fullstórt fyrir búkinn, fæturnir nokkuð grannir og
veigalitlir til að staulast á um erfiðan jaröveg. Sama hlutfallið kemur
víðar fram. Höfuðborgin er of stór fyrir landið og stækkar sífellt, en
fætur hennar megna varla að bera hinn vaxandi þunga. En hann er
gæddur friðþægjandi og, eins og áður er sagt, sjálfsagt hjartahreinni
einlægni sem ýmist vekur meðaumkun eða öfund og þó stundum við-
bjóð.
Samræður áttu sér eiginlega ekki stað milli okkar. Morgunsvalinn og
kyrröin böfðu náð svo tökum á mér að ég þagöi. En presturinn spjall-
ar, talar um þekkinguna. Fyrir stuttu hafði hann lent í deilu sem eftir
ákefðinni í rómnum og ýmsum tilvitnunum hefur verið æði hörð, og
andstæðingar hans voru læknir og kennari sem báðir aðhylltust nátt-
úruvísindin og þekkingarfræði þeirra. Þeir töldu enga mikilvæga breyt-
ingu hafa átt sér stað með mannkyninu síðan mannapinn vafði loönum
hala sínum um lendar sér og yfirgaf að fullu bústað sinn í trjám frum-
skóganna, þar sem hann svikull en hughreystandi skildi apann eftir en
tók aðeins með sér manninn. Þaðan af hefur það verið hlutverk þess
helmings er minna var loðinn að sýna fram á hvað og hver maöurinn
væri — og á síðustu tímum að sanna hinn nána, og að því er virðist
•eftirsóknarverða skyldleika við loðnari helminginn.
En þau rök eru engin þekking, mælti prestur æstur. Þetta er aðeins
þreifing skilningarvitanna á umheiminum, ekki þekking sálarinnar,
mannssálarinnar. Ég var að vissu leyti samþykkur hinum grama manni,
en hafði ekki hugrekki til að segja honum þá skoðun mína að þó vís-
indamennirnir teldu köllun sína fólgna í ástríðuþrunginni söfnun smá-
muna, sem í raun og veru ekkert skýra, og í því að troða eins vel og
unnt er upp í hverja glufu sem veit út að algeimnum, þá fletti kirkjan
ekki heldur neinni hulu frá hræðilegum regindjúpum þessa mannlífs
eða gerði það að mikilfenglegum sjónleik þar sem hver einstök hreyf-
ing hefði mikils varðandi áhrif.
Ef til vill hefur presturinn veitt athygli mínum þöglu andmælum, því
hann fór án formála að tala um stríðið milli hins góða og hins illa, þar
sem að hans áliti hver maður var þátttakandi — eða það sem verra
var: flestir neituðu að taka þátt í því. Og þó var það skylda hvers
manns, þó leikslok væru að vísu fyrir fram ákveðin: sigur ljóss yfir
myrkri. Af ragmennsku, eða var það hin svala morgunró sem yfir mér