Tímarit Máls og menningar - 01.03.1954, Blaðsíða 120

110
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
aldanna slóð og boðar það ríki vorsins
á jörð, sem í vændum er:
Heyr óm þíns milda róms!
— Inn í dróma svefns og eyði
ber liljóm um aldur fram,
hans þúsundraddaða klið —
hinn gjalla lúðurþyt
í fjallanna roðnu turnum,
og kallið sem einmana deyr
út í samfrosta þögn.
En svo eru önnur kvæði, skorinorðari,
aðsópsmeiri. Eins og til dæmis kvæðið
SvaraS í sumartungl, sem engu kvæði er
líkt að formsnilld sinni og orðspeki, mót-
að og meitlað, eins og höggvið í granít-
klett, greypt af skáldlegri snilli í um-
gerð hinnar hugþekku sumartunglslík-
ingar, sem mildar hina hrjúfu mynd og
skapar henni listfenglegt jafnvægi skins
og skugga. Sumartunglið, sem hér um
ræðir, er „tungl“ hins mikla mannkyns-
sumars, sem skáldinu segir hugur um og
kalla má, að nú sé að hef jast á vorri plá-
netu, og það er engin tilviljun, að þetta
sumartungl er rautt, því að hvað skyldi
það vera annað en sumar sósíalismans,
sem því er ætlað að tákna? — Eða hið
furðulega kvæði Herör, svo máttugt og
mikilúðlegt, að tungan á ekki annað eins
byltingarljóð. En jafnvel á þetta stranga
kvæði bregður bjarma þeirrar mjúku
Ijóðhygðar, sem Þorsteini er í blóð bor-
in:
Oss hlægir, hver sigur af hólmi ber!
Oss hlægir, að þeyvindur þöll mun rugga
— sæl móðir
sveini rugga —
í heimbyggð frelsingjans handan skugga.
í þessum flokki er einnig Grajskrijt,
magnþrungið kvæði, sem í stórfelldri
sýn og af nærri því spámannlegri orð-
kynngi lýsir áþján alls undirokaðs lýðs
og ragnarökum kúgunarvaldanna, bregð-
ur upp fyrirheiti endurlausnarinnar,
framtíðarríkisins, nýs himins og nýrrar
jarðar, er lokið er tíð þjáningar og
ásóknar hins illa, og bætir svo við graf-
skriftinni greyptri ljósu letri á bjargið,
þann hinn gráa bergstuðul, sem eftir
liggur á fömum vegi lýðsins, er áður
var við hann f jötraður, svo sem legsteinn
eða minnisvarði kúgaranna, tákn þess
syndar gjalds, er þeir hafa fyrirbúið
sjálfir sjálfum sér.
Verður ólífsok, þótt öðrum baki,
og gröf breið, þótt bræðmm taki,
sjálfs syndar gjald.
Njóti tign er galzt með tárum vorum
og sæld keypt við sárum vorum
verks sem vannst.
Enn eru svo þau kvæði, þar sem skáld-
ið harmar örlög þjóðar sinnar hlekkjaðr-
ar í trölla höndum og hvetur hana til að
vakna af dvalanum og hrista af sér álaga-
haminn. Þar má til dæmis taka hið
hyggjuþunga ljóð Draumvísu, sem bar
upphaflega fyrirsögnina 5. október, ort í
tilefni þess minnisstæða dags, stuttort,
gagnort, hnitmiðað í formi, og ViS gam-
alt lag, undurfagurt hugðarljóð, sem
verður áður en lýkur að þróttugu bar-
áttukvæði. Þessum flokki heyra í raun
og veru líka snilldarkvæðin BróSir,
ráddu drauminn minn, HörpukvæSi og
Hrafnamál, sem bókin er heitin eftir, en
segja má, að þar verði Þorsteinn fyrstur
til að taka upp stíl fornra danskvæða
vorra og vikivakakvæða í fullri alvöru og
fyllilega listmætum tilgangi. Og hann
hefur hér náð tóni þjóðkvæðisins tærum
og tandurhreinum, en hafið þó jafnframt
list þess í æðra veldi. Það sem í þjóð-
kvæðunum var aðeins brotasilfur, verð-