Tímarit Máls og menningar - 01.03.1956, Page 54

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
rneðferð ljóða, sem ég hef mætur á.
En eins og ég sagði áðan sé ég hlut-
ina frá mínum bæjardyrum, og ég
veit vel að svo er margt sinnið sem
skinnið.
Sem betur fer er kvæðaflutningur
sumra kunnáttuinanna mér til óbland-
innar ánægju, en ég er sannfærður
um að ýmsum þeirra sem við fram-
sögn fást, væri hollt að leita vandlega
hins gullna meðalhófs um formsmeð-
ferð og efnismeðferð.
Hrynjandi kvæðis og háttur þess
eru í mínum eyrum mjög snar þáttur
í hinum ljóðræna þokka. Þetta vil ég
ekki fara á mis við. Eg vil heyra und-
irspil formsins, veikt eða sterkt eftir
því sem við á, bak við efnið.
Það er forn siður að rita kvæði og
prenta á aðra lund en óbundið mál.
Stundum hefur þó verið út af þessu
brugðið. Mér dettur í hug sem dæmi
íslenzk söngbók frá 1911, sem margir
munu kannast við. Þar eru mörg fall-
eg kvæði. En mikill finnst mér mun-
urinn, hve þéssi sömu kvæði sóma sér
betur rituð eða prentuð með hinu
hefðbundna kvæðasniði. Á sama hátt
finnst mér allur fjöldi kvæða njóta sín
stórum betur í flutningi, þegar formi
þeirra eru gerð viðunandi skil.
Vel ort kvæði er ein órofa heild
sem ekki verður beinlínis aðgreind í
efni og form. Ég held mig mest við
formsatriðin vegna þess að mér finnst
þau einatt eiga sér formælendur fá,
og ég tel mig fulltrúa þeirra mörgu
ljóðaunnenda, sem hafa alizt upp við
hefðbundna ástundun kvæðanáms og
kvæðalesturs, og hafa tekið órofa-
tryggð við hið bundna mál.
Þá kem ég að öðru atriði um flutn-
ing kvæða sem ég verð að telja víta-
vert, en það er að fara rangt með.
Slíkt getur borið að með ýmsu móti.
Ég bregð upp tveimur dæmum.
Vandasöm dróttkvæð vísa er flutt í
útvarp. Flytjandinn hefur mál sitt
með miklum móði, en rekur fjótt í
vörðurnar, hjakkar á orðum og rang-
færir. Svo virðist sem hann kunni alls
ekki vísuna, og má þá fara nærri um
skihiinginn. Ég er ekki frá því að
undirbúningurinn hefði mátt vera
snöggtum betri og móðurinn ívið
minni. Það er ófyrirgefanlegt virð-
ingarleysi, bæði við höfund ljóðs og
áheyrendur að láta slíka vanrækslu
koma fram í flutningi svo að segja
fyrir allra eyrum.
Annað dæmi: Þjóðkunn ferskeytla
er flutt í útvarp. Stuðlum er brenglað,
en merking raskast þó ekki. Flutn-
ingsmaður afsakar sig ekki, veit ef til
vill ekki hvað honum hefur orðið á.
Ég ætla nú ekki að hafa yfir það
dæmi, sem ég átti þarna við, heldur
annað, sem er hliðstætt, og ég fer með
vísuna hæði rétta og ranga:
Þegar landsins þorna mið
og þrjóta vinatryggðir
á ég veröld utan við
allar mannabyggðir.
44