Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 31

EUGENE O’NEILL
í leiklms til að gleyma áhyggjum sínum,
en ekki til þess að láta minna sig á þœr,
eða ertu ej til vill að reyna að já alla til að
jremja sjáljsmorð?“ 0’ Neill yngri, sem
átti svo oft eftir að heyra þessa vanhugsuðu
spurningu, svaraði engu. „Við jeðgarnir
áttum ekki skap saman. Það voru einlœgt
einhver illindi á milli okkar, og ég veit, að
jaðir minn var ojt kominn á jremsta hlunn
með að gefa mig upp á bátinn. Ég get ekki
láð honum það. Ef nokkuð var, þá umbar
hann mér of mikið. Ég er jorviða á því
núna, að hann skuli ekki hafa rekið mig á
dyr. Ég gaf honum julla ástæðu til þess.
En þrátt jyrir allt var mjög hlýtt á milli
okkar undir niðri, og faðir minn hafði ein-
hverja trú á mér, þótt hún vœri að vísu
ekki mikil. Eftir að hann var búinn að lesa
leikritin í Þorsta, sem hann hafði ekki séð
í handriti, féll honum allur ketill í eld.
„Hamingjan hjálpi mér! Hvaðan fékkstu
þessar hugmyndir?“ En hann hvatti mig til
þess að lialda áfram. Eg gerði ekki ráð fyr-
ir því, að honum þœtti mikið varið í Hand-
an við sjónhringinn, því að ég vissi vel, að
hann kunni litt að meta þess háttar verk,
svo ummœli hans komu mér ekkert á óvart,
en samt sem áður hugsa ég, að hann hafi
ekki verið alls kostar óánœgður.“
Markó Póló var fyrsta viðfangsefnið eftir
innlendan höfund, sem hið gagnmerka leik-
félag, The Theatre Guild tók til meðferðar.
Fram til 1927 höfðu forstjórarnir fylgt
þeirri stefnu að kynna almenningi einvörð-
ungu öndvegisverk erlendra stórskálda,
meðal annars sökum þess að það var ekki
um auðugan garð að gresja meðal inn-
lendra höfunda, og unnu þar merkilegt
menningarstarf í þágu bandarískrar leik-
listar, því að þeir glæddu ekki einungis
áhuga leikmanna á þessari göfugu listgrein,
heldur skerptu þeir líka skilning innlendra
leikritahöfunda með því að sýna þeim ó-
sviknar perlur úr leikritasafni Evrópu-
manna, en ekki viðvaningslegar gerviperl-
ur, sem ræktaðar voru heima fyrir af litlum
efnum. 0’ Neill var með öðrum orðum
fyrsti Bandaríkjamaðurinn, sem fullnægði
þeim skilyrðum og listkröfum, er forstöðu-
rnenn Theatre Guild gerðu til leikskálda.
Allir sjónleikir O’Neills hafa verið leiknir
á vegum þess, að Hlátri Lasarusar und-
anskildum, sem sýndur var í Pasadena-
leikhúsinu. Um fáa höfunda hafa stað-
ið jafnlangvinnar og heiftugar deilur eins
og um 0’ Neill, því að það hefur staðið
um liann sleitulaus styr að heita má frá því
honum hlotnuðust Pulitzer-verðlaunin fyrir
Handan við sjónhringinn og ógerlegt mun
vera að kveða á um hvort heldur að-
dáendur hans eða fjandmenn hafi gert
meira til þess að halda frægð hans á lofti.
0’ Neill var mikilúðlegur persónuleiki, er
miklum ljóma stafaði af og miklar sögur
spunnust um, þótt hann gerði lítið til þess
að auglýsa sjálfan sig eins og mörgum
löndum hans er svo tamt. Háværasta
röddin úr hópi andstæðinganna og harð-
skeyttasti gagnrýnandinn, sem blóðmark-
að hefur margan starfsbróður sinn fyr-
ir litla eða enga sök, var Alexander
Woollcott. Fátt var það, sem hann fann
0’ Neill ekki til foráttu: leikpersónur hans
voru ósannar og sviplausar, viðfangsefnin
óskemmtileg og úrelt, lífsskoðanir höfund-
ar ýmist óskiljanlegt rugl um vanhugsuð
eilífðarmál eða hálfkaraðir kynórar frá
Freud. Þótt Woollcott væri Iftill aðdáandi
hans, þá naut Gene, eins og kunnugir köll-
uðu hann venjulega, í því ríkara mæli að-
dáunar og virðingar vina sinna og sam-
starfsmanna í leikhúsinu. Við kunnuga var
hann hlýr í viðmóti, óþvingaður og jafnvel
opinskár og blessunarlega laus við þá úlfúð
og öfund, sem er svo mörgum mætum leik-
húsmanninum hvimleið fylgja. Við ókunn-
uga var hann hins vegar oft þvingaður og
feiminn, enda mjög dulur og taugaóstyrk-
109