Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Qupperneq 62

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
sem fluttir voru hingað eftir fyrstu
sigurför nazistahersins. FangaverS-
irnir gæddu þeim líka á mat. Þeir
hentu gömlum hrauSskorpum inn í
mannabúriS, skelltu á lær sér og velt-
ust um af hlátri þegar fangarnir
hörSust nær hungurmorSa um hvern
brauSmola. Þá var mikil gleSi í
Buchenwald meS bjarndýrum og
nazistum.
Eg spyr leiSsögumanninn okkar,
hvort frásögn hans sé ekki eitthvaS
ýkt, eSa hvort hann hafi sjálfur
þekkt þetta af eigin sjón og reynd.
Hann svaraSi mér þurrlega, aS hann
hefSi húiS í Buchenwald frá því í
febrúar 1933 og fram á vor 1945.
Hann hafSi veriS hér búSsetumaSur
frá því þúsundáraríki nazismans var
stofnsett og þangaS til þaS hrundi í
rústir tólf árum síSar. Eg starSi
höggdofa á manninn og sagSi: „Og
þér eruS lifandi ennþá!“ LeiSsögu-
maSurinn svaraSi: „Der Mensch halt
viel aus“ — maSurinn fær afboriS
margt.
Gönguförinni um þessar vistarver-
ur mannlegrar þjáningar er bráSum
lokiS. ViS eigum rétt eftir aS skoSa
minjasafn fangabúSanna. Undir
glerhjálmum eru geymdar nokkrar
leifar og eignarhlutir þeirra, sem
gengu inn um hliS þessara fanga-
húSa: þarna eru notaSir barnskór,
slitnir og troSnir sitt meS hverjum
hætti, menjar um litlar fætur, sem
gengu sín síSustu spor á þessinn
blóSvelli. Þeir voru svo ungir, aS
þeir fengu ekki slitiS gat á skóna
sína áSur en brennsluofnarnir ginu
viS þeim, og þess vegna urSu þeir
aS skilja skóna sína eftir, því aS hiS
volduga FöSurland skorti skó. ÞjóS-
verjar hafa löngum veriS nýtnir bú-
höldar og á valdaárum nazista var
allt hirt og notaS, askan úr brennslu-
ofnunum var borin í kálgarSa, barn-
skórnir geymdir handa næstu kyn-
slóS. Og undir þessum glerhjálmi
þarna liggur höfuSprýSi kvenna frá
öllum þjóSlöndum Evrópu: hár
þeirra var dýrmætt iSnaSarhráefni.
StóriSja Þýzkalands á hér einnig
menjar hins þýzka hugvits. Undir
einum glerhjálminum eru stálhylki,
er geymdu eiturgasiS, sem föngun-
um var fargaS meS. VerksmiSju-
merki I. G. Farben, efnagerSar-
hringsins þýzka, var letraS á þessi
stálhylki, aS viSbættum leiSarvísi.
Þar var greinilega framtekiS, aS gas
þetta mætti eingöngu nota í Austur-
Evrópu og í Danmörku! Ég kallaSi
á Tom Kristensen og baS hann aS
lesa, hvar Dönum var ætlaSur staSur
á því félagsbúi, er nazistar reyndu
aS reisa í Evrópu. Tom varS sjaldan
orSfall, en nú gekk hann burt og
mátti ekki mæla.
Þar sem menjasafniS er nú í Buch-
enwald var áSur aSsetur yfirstorm-
sveitarforingjans, er stjórnaSi búS-
unum. Nokkrum klukkustundum
áSur en RauSi herinn kom þangaS
140