Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 69

TIL FUNDAR VIÐ HEINE í WEIMAR
Þýzka alþýðulýðveldinu en títt er í
löndum vestrænnar menningar. Pró-
fessorarnir eru hæstlaunuðu menn
landsins og stúdentar hafa mánaðar-
laun frá ríkinu, um 250—300 mörk.
I mötuneyti þeirra á háskólanum í
Leipzig var hinn prýðilegasti matur
á boðstólum fyrir sáralágt verð og
mér sýndust þeir betur klæddir en sá
stúdentahópur, sem maður sér á
„Kannibalnum“ í Kaupmannahöfn.
Eg talaði við kvenprófessor einn í
Jena, — hún var prófessor í mið-
aldasögu — og spurði hana hvernig
hún yndi hag sínum. Hún kvaðst
ekki hafa yfir neinu að kvarta, hvað
lífskjörin snerti og vinnutíma. Ég
forvitnaðist einnig um það, hvort
akademískt frelsi prófessoranna væri
skert, hvort þeim væri skylt að að-
hyllast og kenna heimsskoðun marx-
ismans. Þeir sem ég spurði kváðu
nei við þessu, og einn ungur maður,
aðstoðarkennari í bókmenntum við
háskólann í Berlín, sagði að hann
hefði fullt kennslufrelsi í sinni grein,
nema að því leyti, að hann mætti
ekki hoða kynflokkafordóma og
þjóðahatur. Ég ræddi bæði við unga
marxista og prófessora af gamla
skólanum, húmanista, eins og þeir
hafa gerzt beztir í háskólaheimi
Þýzkalands, og var mér sagt, að sam-
komulagið væri bið bezta með hinni
eldri kynslóð og því háskólaungviði,
er aðhylltist marxismann. Ég get
ekki látið hjá líða að drepa á einn
mann, sem ég talaði við í Jena, próf.
Schneider. Hann er mikilsmetinn
Dante-rannsóknari og hefur um langt
skeið gefið út Dante-J ahrbiicher.
Hann spurði mig, hvort íslendingar
læsu Dante. Ég sagðist ekki muna
eftir neinum slíkum, þótt vera kynni
að einstaka maður gluggaði í hann.
Prófessorinn sagði þá: „Skilið því
til landa yðar, að þeir fari til helvít-
is, ef þeir lesi ekki Dante“, og geri
ég það hér með.
Eftirmóli
Seinasta daginn sem ég var í Ber-
lín heyrði ég það af tilviljun, að
skollið hefði á uppreisn í Ungverja-
landi. Óeirðirnar höfðu þá staðið í
eina tvo daga, en ekkert hafði borizt
um þessa viðburði í austurþýzkum
blöðum. En þegar ég steig á vestræna
grund í Hamborg loguðu allar for-
síður blaðanna. Ég skal ekki fara í
neinar grafgötur um það, að mér
varð æði brugðið, er ég fékk yfir
mig þessi stórtíðindi eins og steypi-
flóð eftir að hafa eytt friðsælum
dögum í hinu húmaníska Weimar og
lifað í andrúmslofti skapandi starfs í
þjóðfélagi, sem er að stofna til sósí-
alískra félagshátta. Ég hafði fyrir
all-löngu gert mér Ijósa grein fyrir
því, að í kjölfar sósíalískra byltinga
fljóta oft mistök, valdamisbeiting,
jafnvel réttarglæpir, sem erfitt er að
skilja og fyrirgefa. En þrátt fyrir allt
þetta er bið sósíaliska þjóðskipulag
147