Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Síða 101

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Síða 101
Umsagnir um bækur Halldór Kiljan Laxness: Brekkukotsannáll Helgafell, 1957. fjöbutÍu kapítula og einn betur skráir H. K. L. fyrstupersónufrásögn Álfgríms nokkurs Hanssonar og nefnir annál, kennd- an við Brekkukot, upphugsað tómthúsbýli í „höfuðstaðnum okkar tilvonandi"; tíminn er nefnilega um og upp úr aldamótunum síðustu. Annálsheiti verksins orkar strax sem einskonar fyrirvari frá höfundarins hendi; lesandinn skuli t. d. ekki búast við hnitmiðuðu skáldsögusniði á frásögninni. Sú verður líka raunin að ýmsu leyti, þó að endurminningar þessar standi í heild öllu nær formi skáldsögunnar en annálsins. Framan af er reyndar varla um söguþráð að ræða; það er upptalning óskyldra smá- atvika, lýsingar ýmiskonar, á persónum, veðri, umhverfi og aldarhætti. Og þegar á líður bók, og tilkoma Garðars alheimssöngv- ara Hólms hefur ljéð frásögunni nokkurt samhengi, kemur sögumaður með sterka innskotsþætti, ágæta snjalla í sjálfum sér, en svo sterka í óskyldleika sínum við þráð- inn, að sízt mundu henta litlum róman. En — hér er semsagt ekki um róman að ræða, heldur eitthvað annað; höf. kýs að kalla það annál, og segjum það gott og gilt, enda- þótt grunur minn sé sá, að vorir gömlu annálaritarar hefðu kosið verkum sínum nokkuð annað form en þetta, á ýmsan hátt, og nefni ég tilgreiningar ártala sem dæmi. Á ártöl er annálshöfundurinn Álfgrímur Hansson aftur allmjög spar, og þykir mér það nokkur afturför frá því sem fyrirrenn- arar hans voru. Upp á móti slíkum smá- munum vegur hinsvegar fjölmargt annað: frásögnin er í stuttu máli sagt svo bráð- skemmtileg, að varla skeikar; svo undur- samleg á köflum, að vart verður á betra kosið; og það ný — þrátt fyrir inngrip essayistans og skáldsins H. K. L. fyrir sögu- manni á stundum — að með orðastað Álf- gríms annálsritara hefur Kiljan enn einu sinni víkkað út umráðasvæði sitt á víðlend- um tungunnar. Það er endurminningastíll- inn, sem hann hefur í þetta sinn komið auga á og hafið til endurnýjungar, aukinna möguleika og fágunar, og hafa þó aðrir ísl. höfundar óneitanlega vel gert á þeim vett- vangi áður. Ekki vil ég samt segja, að stíl- blær bókarinnar í heild sé með þeim hnökralausa hætti sem ætla hefði mátt. Þeg- ar minnst varir kemur stundum inn í frá- sögnina alls óskyldur andi þeim sem ríkir í heild hennar. Þetta er staðreynd, sem sízt hefði mátt vænta af ritsmíð eftir H. K. L., og veit ég ekki hvað veldur: glöp höfundar eða áhugaleysi; kannske þreyta. Ég nefni sem dæmi fyrstu málsgrein 34. kapítula. Þar er vart finnanlegur hinn persónubundni endurminningastíll Álfgríms, og er svipað að segja um flesta þá staði þar sem sögu- maður freistast til að vera ópersónulegur. Þá verður hann — ef svo má að orði komast — stæling á II. K. Laxness. Það er að vísu ekki leiðum að líkjast, en — með tilliti til þess sem áður segir: þetta orkar sem óþarfi af jafn dásamlega persónulegum stílista og Álfgrímur er yfirleitt. 179
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.