Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Page 108

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
lilýtur að valda því, að færri eignast hana
en vildu. Hins vegar er mér fullkunnugt, að
hún hefur verið mjög kostnaðarsöm í út-
gáfu og forlagið hefur ekkert sparað til
þess að gera hana sem bezt úr garði.
Björn Þorsteinsson.
K. S. Stanislavskí:
Líf í listum
Þýðandi: Ásgeir Bl. Magnússon
Heimskringla, 1956.
Ar: 1867; staður: sveitasetur Sergei
Vladimirovitsj Alexejef, verksmiðju-
eiganda, Ljubimovka, rúma þrjátíu kíló-
metra frá Moskvu.
í hrörlegu langhúsi fer fram leiksýning.
Þarna hefur verið komið fyrir litlu leiksviði
og eru ferðasjöl notuð sem leiktjöld. Þetta
er eins konar táknræn hópsýning. Það er
verið að sýna árstíðirnar fjórar. Á miðju
sviði stendur Htið grenitré og eru greinar
þess vafðar baðmull. Á gólfinu situr fjög-
urra ára gamall snáði, klæddur loðfelldi,
með loðhúfu og grátt skegg, sem alltaf er
að brettast upp. Hann á að tákna veturinn.
Orðtakið „mjór er mikils vísir“ á hér ekki
illa við, því þetta er upphaf að leiklistar-
ferli, sem teljast má einstæður í leiklistar-
sögunni. Litli snáðinn í loðfeldinum átti
eftir að rnarka dýpri spor í leiklistarsögu
Rússlands (og jafnvel heimsins) en nokkur
annar maður, undir nafninu K. S. Stanis-
lavskí.
Hann hét annars réttu nafni Konstantín
Sergejevitsj Alexejef og það furðulega við
Stanislavskí-nafnið er það, að hann tók það
upp til þess að fá leynzt undir því! Sjálfur
segir hann svo frá þessu: „Oft voru það
hálfgrunsamlegir náungar, sem ég lék með.
En hvað átti ég að gera. Ég gat ekki fengið
að leika annars staðar, en mig langaði svo
ákaft að fást við leiklist. Þarna voru fals-
spilarar og léttúðarkvendi, — en ég var einn
af forstjórum rússneska tónlistarfélagsins.
Það gat orðið harla áhættusamt fyrir mann-
orð mitt og stöðu að láta sjá mig í slíkum
félagsskap. Ég varð að dyljast undir fölsku
nafni. Ég var mjög hrifinn af einum þessara
áhugaleikara. Hann hét dr. M„ en lék undir
nafninu Stanislavskí. Hann hætti leikstörf-
um, og ég ákvað að taka upp nafn hans, að
ég fengi fremur leynzt undir þessu pólska
heiti. En þar skjátlaðist mér.“
Já, það er víst óhætt að fullyrða, að Kon-
stantín Sergejevitsj Alexejef hafi skjátlast
þar. Það mun vart ofmælt, er Ásgeir Hjart-
arson segir í formála þessarar ágætu bókar:
„Vart mun meiri ljómi stafa af nafni nokk-
urs leikhúsmanns á þessari öld en Konstan-
tíns Sergejevitsj Stanislavskís ...“
Er vissulega mikill fengur íslenzkum les-
endum, og þá ekki sízt þeim, er leiklist
unna, að fá í íslenzkri þýðing endurminn-
ingar þessa merka leikhúsmanns. Aðal þess-
arar bókar er það, hve gagnrýnn maðurinn
er á sjálfan sig og afdráttarlaust hreinskil-
inn, er hann rifjar upp mistök sín á þymum
stráðri braut listarinnar, í þrotlausri leit
hans að fullkomnun í leiklist og leikstjóm.
I prýðilegum formála gerir Ásgeir Hjartar-
son í stuttu máli grein fyrir höfuðdráttun-
um í lífi þessa leitandi listamanns, og vísast
til þess, ltvað það snertir.
Er þá komið að þýðing Ásgeirs Bl. Magn-
ússonar. Líj í listurn er elzt bóka Stanis-
lavskís, og kom fyrst út á ensku í Boston
árið 1924. Ári síðar kom út rússnesk útgáfa
fyllri, og segir í formála íslenzku þýðingar-
innar, að Ásg. Bl. Magnússon muni hafa
þýtt þá gerð bókarinnar.
Það kemur þó fljótt í Ijós við lestur, að
hér mun stuðzt við danska þýðing (a. m. k.
aðallega). Orð eins og „sviðsetjandi“ (bls.
58; á d. iscenesætter) bera þess augljós
merki. Slíkt orð fer, vægast sagt, illa í ís-
186