Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Blaðsíða 58

HERMANN PALSSON
Hvítramannaland
1
íslenzkum fornsögum bregður
stundum fyrir undarlegum atrið-
um, sem koma lesendum á óvart ekki
sízt af þeim sökum, að þar er stund-
um um útlend efni að ræða, og oss
verður á að spyrja: Eftir hverjum
leiðum hafa þessi atriði borizt í sögur
vorar? Hvers vegna létu sagnahöf-
undar sér ekki nægja nærtækari efni?
Útlend áhrif koma berlega í ljós í
sögurn þeim, sem varða Grænland,
þeiin Eiríks sögu rauða og Grænlend-
inga sögu. Þetta á þó sérstaklega við
um þá þætti þessara sagna, sem fjalla
um Vínland og Vínlandsferðir.
Ástæðurnar til þess eru auðskýrðar.
Hinir fróðu menn, sem sömdu þessar
sögur, hafa skilið, hve ágætt sagna-
efni var fólgið í hinum hættumiklu
siglingum vestur um haf og þá ekki
siður í nýju og fjarlægu landi. En arf-
sagnir hafa verið næsta fáskrúðugar.
Til að bæta það upp er seilzt til út-
lendra frásagna, sem skýra frá kyn-
legum þjóðum, hættumiklum sigling-
um og fjarlægum löndum. íslenzkar
frásagnir af Vínlandi bera með sér
greinileg áhrif frá tvenns konar rit-
um: annars vegar landfræðiritum,
sem borizt liafa til landsins frá Bret-
landi eða meginlandi Evrópu, og hins
vegar frá írskum sögum af helgum
mönnum. Um síðari ritaflokkinn
verður hér ekki rætt að sinni. Þó skal
á það minnt, sem oft hefur verið get-
ið áður, að til var íslenzk þýðing á
Brendans sögu, sem fjallar um fræg-
asta landaleitunarmann íra og mikinn
guðsmann. Þýðing þessi var að sjálf-
sögðu gerð úr latínu, en nú er hún
glötuð nema brot eitt. í írsku gerð-
inni að sögu Brendans er þess getið,
að hann kom til lands, þar sem árnar
voru svo drykkgóðar, að vatn þeirra
var engu miður áfengt en sterkasta
vín. Hugsaidegt er, að þeir, sem völdu
Vesturálfu heitið Vínland, hafi haft
slíka sögu í huga og vínberjasögnin
sé síðan skýringartilraun á nafninu.
Irsku sögurnar um siglingar og landa-
fundi vestur í höfum virðast vera
sambland af minnum um siglingar
írskra munka, sem liættu sér út á
48