Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Blaðsíða 28

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Evrópa enn í höndum þeirra. Á þess-
ari skoöun eru fleiri en kommúnistar;
margir heilskyggnir og fordómalausir
blaðamenn og Rússlandssérfræðing-
ar úr borgarastétt, sem um þetta tíma-
bil hafa ritað, eru sammála um rétt-
mæti hennar. Ég leyfi mér að vitna í
ummæli Michel Gordeys, sem er
fréttaritari íhaldsblaðsins France-
Soir:
„Hinsvegar verðum við að gera
okkur ljóst, að hin geysi-hraða iðn-
væðing, sem Stalín tók að sér að
hrinda í framkvæmd, hefði ekki ver-
ið möguleg án slíkra aðferða, og að
þau vinnuafköst sem krafizt var af
manneskjum og vélum voru óhjá-
kvæmilegt skilyrði þess að ríkis-
stjórnin -— og þjóðin — gætu mætt
þeim þolraunum er síðar komu á dag-
inn. Hver skyldu hafa orðið örlög
Rússlands — og alls heimsins — eftir
ofbeldisárás Hitlers, ef Sovétríkin
hefðu ekki búið að árangri iðnvæð-
ingarkapphlaupsins frá árunum 1929
til 1940?“
Húmanistar eiga í rauninni um
tvennt að velja: að viðurkenna afrek
Stalíns og þakkarskuld sína við hann,
eða harma ósigur nazistanna. Onnur
sjónarmið eru óraunhæf.
Einnig þessi kafli sögunnar verður
rithöfundum ljósari að tíu árum liðn-
um en hann er í dag. Þegar óskhyggja
þeirra fer að rætast, þegar breyttar
aðstæður leyfa stjórnum alþýðuríkj-
anna að slaka á klónni bæði félags-
lega og menningarlega, þegar lífs-
kjör almennings í alþýðuríkjunum
eru orðin stórum betri en hér vestra
og hin nýja menning fer að bera sín
blóm, -—- þá munu þeir vissulega
furða sig á tómlæti sínu og örvænt-
ingu, og að þeir skyldu ekki fyrr hafa
komið auga á leiðir þessarar þróunar,
sem einmitt hlaut að verða þannig og
enganveginn Öðruvísi.
Að vísu væri æskilegra að rithöf-
undarnir áttuðu sig nú þegar á stað-
reyndum samtímans. Hin skáldlega
ófreskigáfa hefur um skeið orðið sér
til háðungar, og það væri sannarleg.i
illa farið ef áfram heldur sem nú
horfir, að skáldin verði dragbítar á
þróun sögunnar meðan fært er.
Það er vissulega tímabært að vest-
ræn skáld hætti að vera grátkonur
kapítalismans, flóttamenn aftur í
kaþólskar miðaldir, ragnarakaspá-
menn og brjóstmylkingar falskrar
mannúðar. Það er sárgrætilegt að
Sigurd Hoel skuli ekki vera einangrað
fyrirbæri í rithöfundastétt, heldur
sjálf rithöfundamanngerðin hér á
vesturlöndum: skáld með stórfenglegt
söguefni í höndum, sem hann eyði-
leggur með kristilegri smáborgara-
siðfræði. Vestrænum rithöfundum fer
vissulega flestum eins og honum: Þeir
koma auga á „hugsjónamanninn“, á
„greifann sem kaupir skógjarðir“, á
„stórbóndann“ handlangara hans, og
á „kotbændurna“ sem ekki þekkja
sinn vitjunartíma en láta egna sig til
18