Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Blaðsíða 82

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
gáfu. Banninu var aflétt. Martinov hafði
fengið uppreisn. Hann hafði haldið velli
þrátt fyrir hinar gömlu aðfinnslur að hann
væri torskilinn og einrænn. Og smám sam-
an eignaðist hann hóp lesenda. Eins og ég
segi, ég hef nokkra von.“
Meðan Erenburg var að tala um hve nýj-
ar hugmyndir eða ný tjáningarform geta
átt örðugt uppdráltar, virti ég fyrir mér hið
fjölbreytilega safn nútíma málaralistar í
íbúð hans. Ég hafði einhvers staðar heyrt,
að hann ætti sennilega stærst safn nútíma
málverka í einkaeign í Sovétríkjunum, og
ennfremur að fáir menn í Evrópu ættu fleiri
málverk eftir Picasso á veggjum sínum.
„Finnst yður gæta sömu andúðar á mál-
urum eins og Picasso og einu sinni gætti
gagnvart skáldum eins og Martinov?"
spurði ég.
Ilja Erenburg renndi augunum um veggi
]mr sem málverk og teikningar Picassos
héngu.
„Dásamlegur málari, Picasso," sagði
hann af innilegri sannfæringu. „Dásamleg-
ur maður. Eg hafði lengi fundið til þess
að verk hans voru ekki nægilega skilin eða
metin hér. Fyrir nokkru var ég svo lánsam-
ur að geta komið á fót meiriháttar sýningu
fyrir hann í einum stærsta málverkasal
Moskvuborgar. Hvernig brugðust rússnesk-
ir listdómendur við listrænum hugmyndum
hans og abstraksjónum? Sýningunni var
forkunnarvel tekið. Hún var framlengd.
Nærri 600.000 manns sáu hana. Svo send-
um við hana til Leníngrad og þar komu
500.000 manns að sjá hana. Þetta var ákaf-
lega uppörvandi þegar þess er gætt, að sum-
ir spáðu því, að Sovétborgarar myndu aldr-
ei geta lært að meta list Picassos."
Eg sagði Erenburg, að mér þættu þessi
orð hans sérstaklega athyglisverð með til-
liti til þeirrar staðreyndar, að mér virtist
rússneska byltingin hefði nær eingöngu
látið sín getið á sviði stjórnmála og félags-
mála. Hún virtist bundin við þessi sérsvið,
ef dæma mætti af þeirri myndlist og bygg-
ingarlist sem fyrir augun bæri. Nýjar bygg-
ingar væru flestar í hefðbundnum stíl;
þunglamaleg skreytilist. Viðurkenna hæri
þörfina á því að byggja sem mest á sem
skemmstum tíma, en þó mætti spyrja hvort
svona mikil íhaldssemi væri nauðsynleg.
Gler, opin svæði og djarfar, beinar línur,
sem valdið hafa byltingu í byggingarlist
víða um heim, virtist nærri óþekkt. Liti
Erenburg á það sem þversögn, að þjóð skuli
vera svona byltingarsinnuð á einu sviði, en
íhaldssöm á öðru?
Aftur tók hann upp sígarettu, kveikti í
henni og sogaði hægt að sér reykinn.
„Margt leitar á liugann þegar þér spyrjið
þessarar spurningar," sagði hann. „Fyrst
skulum við tala um ástandið almennt frá
sögulegu sjónarmiði, svo skulum við tala
um málaralist og síðan um byggingarlist.
Fyrst ástandið almennt: Þér talið um
byltingu sem takmörkuð er við sérstök svið.
Það er ef til vill erfiðara að breyta menn-
ingarháttum en stjórnarháttum. Það tekur
ekki langan tíma að breyta stjórnarfyrir-
komulagi. Sumar þjóðir hafa gert það á
fáeinum vikum, jafnvel mínútum. Að breyta
efnahagskerfi tekur ef til vill tíu ár eða
meira. En að breyta mannlegri skynjun og
að breyta mæti sem er grundvöllur menn-
ingar — það tekur langan, langan tíma.
Ef þróttmikil nútímamyndlist hefnr ekki
blómgazt hjá okkur, þá er ástæðan ekki sú,
að okkur skorti listamenn með hæfileika og
vilja í þá átt. Sönnu nær væri að leita henn-
ar í þeirri staðreynd, að það tekur langan
tíma að skapa andrúmsloft þar sem hægt er
að meta rétt og skilja þessa tegund listar.
Viðbrögð fólksins við myndum Picassos eru
uppörvandi því að þau sýna að hæfileiki
þess til að meta list liefur þroskazt.
Það er heldur ekki alveg rétt að segja,
að í málaralist höfum við verið harðlokaðir
72